Naukowcy Wydziału Biologii Środowiskowej o domowych środkach dezynfekujących

Jednym z najważniejszych elementów profilaktyki przeciwko wirusom – zarówno koronawirusowi jak i grypie – jest dbanie o higienę, częste mycie rąk: to z nich przenosimy na twarz znaczącą ilość zanieczyszczeń. Naukowcy prowadzący kierunek Biokosmetologia na Wydziale Biologii Środowiskowej — dr hab. Mirosława Chwil, prof. uczelni z Zakładu Biologii Roślin oraz dr Katarzyna Rubinowska z Zakładu Fizjologii i Biochemii Roślin — opracowali porady oraz przepisy na pielęgnacyjny płyn dezynfekujący do rąk oraz mydło antybakteryjne, które można wykonać w domu.
 

Pielęgnacyjny płyn dezynfekujący do rąk

opracowanie: dr Katarzyna Rubinowska

Płyny dezynfekujące do rąk, aby spełniały swoją rolę muszą być zrobione na bazie alkoholu, którego stężenie nie może być niższe niż 70-75%. Tylko tak wysokie stężenie alkoholu gwarantuje skuteczne działanie antybakteryjne, a także przeciwwirusowe.

Najprostsza receptura na 100ml takiego płynu, to 75 ml alkoholu i 25 ml wody. Jednak jeśli potraktujemy takim płynem swoje dłonie, to już po kilkukrotnym zastosowaniu staną się one bardzo wysuszone i szorstkie. Dlatego proponuję wykonać trochę bardziej „przyjazny” dla naszej skóry płyn, który również doskonale będzie spełniał swoje funkcje.

Najważniejszym i jednocześnie podstawowym składnikiem jest alkohol. Możemy użyć dowolnego alkoholu jakim dysponujemy i nie ma znaczenia czy będzie to etanol czy izopropanol, natomiast bardzo ważne jest, żeby jego stężenie w roztworze wynosiło minimum 70%. Najpowszechniej dostępny alkohol wysokoprocentowy to spirytus, w którym stężenie etanolu wynosi ok. 96% czyli na poziomie tego, który ja użyłam. Alkohol, zwłaszcza w tak wysokim stężeniu ma silne działanie wysuszające, dlatego żeby złagodzić efekt odwodnienia skóry, można dodać substancje, które będą działały pielęgnacyjnie.

Pierwszym ze składników, które równoważą działanie etanolu jest gliceryna kosmetyczna, czyli glicerol, alkohol trójwodorotlenowy, otrzymywany głównie z tłuszczów pochodzenia roślinnego (olej kokosowy i palmowy) oraz warzyw i owoców (w których występuje naturalnie). Gliceryna to bezbarwna ciecz o gęstej konsystencji, nie posiada barwy i zapachu, natomiast wykazuje silne właściwości regenerujące i lecznicze. Gliceryna głęboko nawilża, wygładza i uelastycznia powierzchnię skóry oraz przenika w jej głębsze warstwy. Bardzo ważne jest jej stężenie w roztworze, ponieważ gliceryna w stężeniu 3-20% uelastycznia i nawilża skórę, zatrzymując wodę w warstwie rogowej naskórka oraz nadaje jej gładkość, a użyta w stężeniu 30-40% spowoduje odwodnienie i wysuszenie naskórka, przez co spotęguje działanie etanolu.

Żeby nasz płyn dezynfekując był jeszcze bardziej skuteczny, możemy dodać do roztworu kilka kropli olejku eterycznego o działaniu antyseptycznym. Jednak jeśli mamy bardzo wrażliwą skórę, to olejek ją podrażni, więc w takim przypadku można zrezygnować z tego składnika. Najbardziej popularnym olejkiem eterycznym, który sprawdzi się doskonale jako składnik płynu antybakteryjnego jest olejek eteryczny z drzewa herbacianego czyli ekstrakt z liści drzewa herbacianego (Melaleuca alternifolia) naturalnie rosnącego w Australii. Ma żółtą barwę i intensywny, kamforowy zapach, który może na niektórych działać drażniąco. Charakteryzuje się właściwościami antyseptycznymi, dezynfekującymi i przeciwzapalnymi, dlatego często stosowany jest również jako naturalny konserwant. Doskonale sprawdzi się także olejek eteryczny z lawendy, z owoców cytrusowych goździków, drzewa sandałowego, cynamonu, rozmarynu czy eukaliptusa.

***

Dr hab. Mirosława Chwil, prof. uczelni zaznacza, że liczne badania dowodzą, iż olejki eteryczne oraz ich terpenowe składniki wykazują szeroki zakres działania biologicznego. Udowodniono*, że działają one przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo i przeciwpasożytczo. Ponadto przejawiają aktywność przeciwzapalną oraz stymulują układ immunologiczny.

Olejki o aktywności przeciwwirusowej:

• Olejek z wawrzynu szlachetnego (Laurus nobilis)
• Olejek z żywotnika wschodniego (Thuja orientalis)
• Olejek z jałowca kolczastego (Juniperus oxycedrus)
• Olejek goździkowy (Eugenia caryophyllus)
• Olejek eukaliptusowy (Eucalyptus globulus)

Olejki o właściwościach przeciwbakteryjnych:

• Olejek lawendowy (Lavandula angustifolia)
• Olejek rozmarynowy (Rosmarinus officinalis)

***

Składniki na 100 ml płynu, opracowanie – dr Katarzyna Rubinowska:

• 75 ml alkoholu,
• 20 ml wody destylowanej (możemy użyć również wody przegotowanej lub dowolnego hydrolatu)
• 5 ml gliceryny kosmetycznej,
• 10 kropli olejku eterycznego (opcjonalnie),
• 10 kropli witaminy E.

Wykonanie:

1. Odmierzamy odpowiednią ilość alkoholu i przelewamy do szklanego pojemnika.
2. Dodajemy glicerynę i mieszamy, aż płyn stanie się zupełnie przezroczysty, co oznacza, że gliceryna się całkowicie rozpuściła.
3. Następnie dodajemy pozostałe składniki, dokładnie mieszamy i przelewamy do butelki z dyfuzorem.

Mydło antybakteryjne w kostce

opracowanie: dr Katarzyna Rubinowska

Pamiętajmy o tym, że stosowanie płynu dezynfekującego powinno mieć miejsce tylko w sytuacji, gdy nie możemy umyć rąk. Najlepszą ochroną przed bakteriami i wirusami jest częste mycie dłoni mydłem przez minimum 20 sekund. Mydło możemy wykonać sami, zróbmy więc takie, które będzie działało pielęgnacyjnie na skórę naszych rąk, a do tego wspomoże walkę z bakteriami i wirusami.

Najprostszym i najszybszym sposobem na samodzielne zrobienie mydła jest użycie bazy glicerynowej. Wybór baz glicerynowych jest bardzo duży i już na tym etapie możemy wybrać taką, która będzie działała pielęgnacyjnie i nie będzie zbytnio wysuszała skóry naszych dłoni. Ja polecam zwłaszcza tę z dodatkiem mleka koziego lub masła shea.

Składniki, opracowanie – dr Katarzyna Rubinowska:

• Baza glicerynowa.
• Olejek eteryczny z lawendy, drzewa herbacianego, owoców cytusowych (cytrynowy, grejpfrutowy), goździków, drzewa sandałowego, cynamonu, rozmarynu czy eukaliptusa, w zależności od naszych preferencji zapachowych w ilości 10-20 kropli.
• Barwnik kosmetyczny (opcjonalnie).

Wykonanie:

1. Bazę glicerynową kroimy na mniejsze fragmenty i umieszczamy w szklanym pojemniku.
2. Następnie rozpuszczamy w kuchence mikrofalowej (ok. 1 minuty lub dłużej, w zależności od tego jakiej wielkości fragmenty bazy mamy) lub w kąpieli wodnej. Ważne jest to, żeby nasza baza całkowicie się rozpuściła, ale nie zagotowała.
3. Dodajemy olejek eteryczny i barwnik i dokładnie mieszamy.
4. Przelewamy do plastikowych lub silikonowych foremek i pozostawiamy do całkowitego stężenia. Żeby przyspieszyć ten proces możemy foremki z płynnym mydłem wstawić do lodówki.

Przepisy na płyn dezynfekujący oraz mydło antybakteryjne dostępne są także w formie prezentacji PDF, którą można pobrać i zapisać na urządzeniu przenośnym, aby móc z nich korzystać nawet bez dostępu do Internetu.
 

Fot. dr Katarzyna Rubinowska
 

*Król SK, Skalicka-Woźniak K, Kandefer-Szerszeń M, Stepulak A. 2013. Aktywność biologiczna i farmakologiczna olejków eterycznych w leczeniu i profilaktyce chorób infekcyjnych. Postępy Hig. Med. Dośw, 67: 1000-1007.