Główne kierunki działalności naukowo-badawczej dotyczą:

• opracowywania ilościowych wskaźników oceny predyspozycji ruchowych koni w różnego rodzaju chodach i skokach przez przeszkody oraz oceny stylu skoków jeźdźców i koni przy wykorzystaniu komputerowej analizy obrazu,
• oceny tętna jako wskaźnika pobudzenia emocjonalnego koni,
• wpływu metod naturalnych treningu na pobudzenie emocjonalne koni,
• oceny szybkości uczenia się koni,
• aklimatyzacji, wzrostu i rozwoju oraz form zachowania się koników polskich i koni biłgorajskich, w tym zdolności adaptacyjnych koników polskich do środowiska rezerwatu na podstawie badań cech okrywy włosowej,
• opracowywania wskaźników zaawansowania treningowego koni sportowych i wyścigowych,
• struktury genetycznej i dziedziczenia cech umaszczenia koni różnych ras hodowanych w Polsce oraz wpływu wieku na umaszczenie,
• skażenia pierwiastkami metali ciężkich sierści i rogu kopytowego koni prymitywnych utrzymywanych w warunkach stajenno-pastwiskowych i rezerwatowych,
• wymiarów i proporcji puszki kopytowej u koni różnych ras i typów,
• warunków rozgrywania poszczególnych dyscyplin jeździeckich oraz ich wpływu na osiągane wyniki sportowe,
• metod obiektywizacji oceny koni w dyscyplinie ujeżdżenia,
• analizy i oceny wartości użytkowej i hodowlanej różnych ras koni w poszczególnych dyscyplinach krajowego sportu jeździeckiego,
• zawartości kortyzolu w ślinie jako czynnika odzwierciedlającego poziom stresu u koni poddanych wysiłkowi w różnych dyscyplinach jeździeckich,
• użytkowych i pokrojowych właściwości kuców felińskich,
• modelu konia hipoterapeutycznego,
• oceny aktualnego wykorzystywania koni roboczych z uwzględnieniem form tradycyjnych oraz nowoczesnych rozwiązań poprawiających ergonomię pracy.

Najważniejsze osiągnięcia jednostki:

A. Zastosowane i uwzględnione w praktyce hodowlanej:

• wyhodowanie rasy kuców felińskich i prowadzenie naukowego nadzoru nad dalszą ich hodowlą, www.kucefelinskie.com.pl ,
• opracowanie systemu identyfikacji maści koni aktualnie wprowadzanego przez Polski Związek Hodowców Koni jako obowiązujący w Polsce.
• opracowywanie metody obiektywizacji wyników sędziowania konkursów ujeżdżenia (program na stronie tytułowej Katedry),
• opracowanie programów hodowlanych dla polskich koni szlachetnych półkrwi oraz koni trakeńskich hodowanych w Polsce
• dla potrzeb Polskiego Związku Hodowców Koni,
• opracowanie programów hodowli zachowawczej dla koników polskich w Roztoczańskim Parku Narodowym oraz koni biłgorajskich w Parku Krajobrazowym Lasy Janowskie,
• oszacowanie genetycznych parametrów cech pokrojowych oraz użytkowych koni ras półkrwi hodowanych w Polsce,
• wprowadzenie testów “niezależnych jeźdźców” do oficjalnego programu treningu i prób dzielności ogierów półkrwi,
• zbadanie genetycznej struktury umaszczenia większości ras koni hodowanych w Polsce,

B. Posiadające potencjalną wartość do ewentualnego zastosowania w pracy hodowlanej oraz organizacji hodowli koni w Polsce:

• opracowanie metod szczegółowej oceny wartości użytkowej koni na podstawie parametrów pracy serca,
• opracowanie metody i przyrządu do oceny szybkości uczenia się koni,
• określenie związku cech przeszkód i innych warunków rozgrywania konkursów w skokach przez przeszkody i WKKW z wynikami sportowymi – do wykorzystania w treningu koni sportowych,
• opracowanie metody oceny prawidłowego kształtu i wielkości kopyt,
• określenie możliwości przystosowawczych koni prymitywnych do środowiska na podstawie zmian profilu metabolicznego, cech sierści itp.,
• opracowanie indeksów pokrojowych, użytkowych oraz pokrojowo-użytkowych w aspekcie ich potencjalnego wykorzystania hodowlanego,
• metoda bonitacji pokroju koni i ustalenie jej przydatności dla celów hodowlanych, w konfrontacji z metodą aktualnie wykorzystywaną przez PZHK.

Realizowane tematy badawcze

Symbol tematu: ZKK/DS-2 Wymierne metody oceny wartości użytkowej koni wierzchowych
Kierownik tematu: Dr hab. Iwona Janczarek, prof. nadzw. UP

Symbol tematu: ZKK/DS-3 Genetyczne i fenotypowe cechy rodzimych ras koni szlachetnych, zimnokrwistych i prymitywnych oraz aspekty ich użytkowości.
Kierownik tematu: Prof. dr hab. Anna Stachurska

Symbol tematu: ZKK/DS-5 Ocena przydatności kuców i małych koni do wykorzystania wierzchowego i zaprzęgowego.
Kierownik tematu: Dr hab. Ryszard Kolstrung

Granty:

1. Komitet Badań Naukowych 2010: (N N311 502039) Szkolenie metodą naturalną a stopień pobudzenia emocjonalnego i pojętność konia (Equus caballus).
2. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju 2012: (180061 osf) Metody łagodzenia stresu w aspekcie dzielności wyścigowej koni arabskich czystej krwi.

Historia jednostki rozpoczyna się od przybycia Prof. dr. Romana Prawocheńskiego seniora do tworzonej na Wydziale Rolnym UMCS Katedry Ogólnej Hodowli Zwierząt. Profesor Prawocheński był wybitnym uczonym w dziedzinie nauk zootechnicznych i pasjonatem hodowli koni. Dzięki jego wiedzy, zamiłowaniom i pozycji można było utworzyć nową jednostkę. Wraz z powstaniem w 1952 r. Wydziału Zootechnicznego w Wyższej Szkole Rolniczej, utworzono tu Katedrę Szczegółowej Hodowli Zwierząt, a w niej Zakład Hodowli Koni i Owiec. Hodowlą koni zajął się wychowanek Profesora Prawocheńskiego, mgr inż. Ewald Sasimowski (w Zakładzie i Katedrze do 1993 r.). Późniejszego profesora dr. hab., dr. h.c. Uczelni na tym etapie najbardziej pochłonęły tematy badawcze związane z oceną ogierów-reproduktorów, końmi garwolińskimi, a w ramach przewodu doktorskiego – końmi biłgorajskimi, kopczykami podlaskimi i końmi małopolskimi. Najważniejszym i najbardziej znanym osiągnięciem było skonstruowanie aparatu do mierzenia maksymalnej siły uciągu i chęci ciągnięcia, który stał się tematem pracy habilitacyjnej. Opracowana metodyka została wprowadzona jako obowiązująca w ocenie ogierów uznanych. W lutym 1963 r. utworzono Zakład Hodowli Koni, a jego kolejnymi pracownikami zostali ówczesny mgr inż. Marian Budzyński (w Zakładzie do 1997 r.) oraz mgr inż. Bronisław Jeleń (w Zakładzie w latach 1965-1977). Opracowano wówczas m.in. metodę szacowania masy ciała koni różnych ras na podstawie pomiarów. Badania dotyczące oceny predyspozycji ruchowych koni pociągowych stanowiły temat rozprawy doktorskiej mgr. inż. Mariana Budzyńskiego. W 1970 roku Zakład powiększył się o inż. Zbigniewa Lisa (w Zakładzie do 1973 r.) oraz Mariana Kapronia, ówczesnego studenta Wydziału Zootechnicznego (w Zakładzie i późniejszej Katedrze do 2009 r.). Tematyka badawcza pracy doktorskiej mgr. Bronisława Jelenia dotyczyła wysokości skoków koni przez przeszkody, pracy habilitacyjnej dr. Mariana Budzyńskiego powtarzalności wskaźników ruchu koni, a doktorskiej mgr. Mariana Kapronia powtarzalności wyników maksymalnej siły uciągu koni. Ponadto prowadzono kompleksowe badania związane z żywieniem, kosztami wychowu oraz oceną dzielności koni. W Zakładzie przez kilka lat pracowali również Zbigniew Słomka, Elżbieta Deryło, Grzegorz Hołoński, Krzysztof Iwańczyk, Anna Seweryn i Czesława Kaczyńska. W latach 1977-1978 zostali zatrudnieni studenci Sławomir Pietrzak i Ryszard Kolstrung oraz mgr inż. Leszek Sołtys (ten ostatni w Zakładzie do 1997 r.).

Wobec braku kuców na polskim rynku, dzięki którym można by już małe dzieci uczyć jazdy konnej, Profesor Sasimowski powziął ideę wyhodowania polskiej rasy takich zwierząt. Wraz z zespołem współpracowników rozpoczął tworzenie jej pod koniec lat 70., na bazie ras małych koni dostępnych w owym czasie w Polsce. Ze względu na swoją kolebkę zostały nazwane kucami felińskimi. Populacja kuców rozrosła się i rozprzestrzeniła w całym kraju. Obecnie jest objęta opieką Polskiego Związku Hodowców Koni i prowadzony jest dla niej osobny dział Polskiej Księgi Kuców. Hodowlę nadzoruje Dr hab. Ryszard Kolstrung prof. UP.

Krzyżowanie koni półkrwi oraz ocena potomstwa stały się przedmiotem rozprawy doktorskiej Zbigniewa Słomki i Anny Seweryn, natomiast wpływ koni pełnej krwi angielskiej na hodowlę i produkcję koni wierzchowych i ogólnoużytkowych rozprawy habilitacyjnej Mariana Kapronia. W 1982 r. pracownikiem Zakładu została pisząca te słowa mgr inż. Anna Hulewicz.

W latach 80. Profesor Sasimowski koordynował w Polsce badania zlecone przez Min. NSzWiT, w związku z czym również w Zakładzie realizowano bardzo różnorodne tematy badawcze. W 1982 r. Profesor wraz z zespołem objął opieką naukową rezerwatową hodowlę koników polskich w Roztoczańskim Parku Narodowym. W dalszych latach kontynuował ją Profesor Kaproń, a obecnie w ramach umowy z RPN opiekują się nią pracownicy jednostki. Początkowe stado pięciu koników liczy obecnie ok. 50 osobników. Koniki polskie z Ostoi w Zwierzyńcu i utworzonej hodowli stajennej we Floriance stały się tematem licznych prac naukowych dotyczących ich aklimatyzacji do warunków rezerwatowych, behawioru, wzrostu i rozwoju, użytkowania itp. W październiku br. odbyła się na Uczelni wystawa zorganizowana przez RPN na temat hodowli i badań koników polskich. W 1986 r. z inicjatywy Profesora Sasimowskiego została założona ostoja koni biłgorajskich w Krajobrazowym Parku “Lasy Janowskie”, gdzie ulokowano ostatnie osobniki tego typu rasowego odnalezione na terenie powiatu. W późniejszym czasie opiekę nad ostoją przejął Profesor Kaproń. W omawianym okresie ówczesny Docent Budzyński zapoczątkował pionierskie badania nad oceną zrównoważenia systemu nerwowego koni. W Zakładzie odbyły się trzy obrony rozpraw doktorskich: Sławomira Pietrzaka – na temat związku prób użytkowości koni ras szlachetnych ze wskaźnikami pokroju i tempa wzrostu, Ryszarda Kolstrunga – na temat powiązania cech pokroju koni czystej krwi arabskiej z ich dzielnością wyścigową oraz Anny Hulewicz-Stachurskiej – dotyczącej wykorzystania wyników konkursów ujeżdżenia w ocenie wartości użytkowej koni. W Zakładzie przez pewien czas pracowali inż. Andrzej Pajer oraz mgr inż. Jan Wojciechowski, w 1988 r. podjęła tu pracę mgr inż. Katarzyna Strzelec, a w 1989 r. mgr inż. Michał Pluta.

W 1991 r. Prof. dr. hab. Ewaldowi Sasimowskiemu nadano godność doktora honoris causa Akademii Rolniczej. Skład osobowy Zakładu w 1996 r. zasilili mgr inż. Iwona Janczarek oraz mgr inż. Krzysztof Bocian. W okresie lat 90. przedmiotem badań Zakładu stało się m.in. opracowanie metod oceny stanu zaawansowania treningowego (np. telemetryczna ocena pracy serca i test niezależnych jeźdźców) i analiza treningu koni w różnych dyscyplinach jeździeckich i wyścigach, opracowanie metod oceny pokroju, określenie wartości hodowlanej koni, dziedziczenie cech pokroju i umaszczenia, a także analiza pojawiających się prywatnych ośrodków hodowli i użytkowania koni. Kontynuowano badania dotyczące kuców felińskich, koników polskich oraz oceny stopnia zrównoważenia systemu nerwowego różnych ras. Dzięki zasobom kadrowym, prowadzonym badaniom oraz możliwościom infrastrukturalnym, w 1994 r. według projektu Profesora Kapronia utworzono na ówczesnym Wydziale Zootechnicznym jako pierwszą w Polsce specjalność “hodowla koni i jeździectwo” oraz na studiach zaocznych specjalność “hodowla i użytkowanie koni”. W prowadzenie specjalności zaangażowała się cała Katedra.

W 1997 r. stopień doktora habilitowanego uzyskał Sławomir Pietrzak na podstawie rozprawy analizującej systemy treningu koni sportowych w czołowych klubach sportowych kraju. Praca habilitacyjna Anny Stachurskiej dotyczyła zaś dziedziczenia maści koni występujących u kuców felińskich, arabokoników i koników polskich. Zakład Hodowli Koni został wyodrębniony z poprzednio istniejącego Instytutu Hodowli i Użytkowania Koni i przekształcony w Katedrę Hodowli i Użytkowania Koni. Pracownicy byłej Pracowni Etologii Zwierząt pod kierunkiem Profesora Budzyńskiego utworzyli odrębny Zakład. W nowo utworzonej Katedrze w 1988 r. odbyła się obrona pracy doktorskiej Michała Pluty na temat znormalizowanej pracy i żywienia kuców felińskich, arabokoników i koników polskich. W 1999 r. stopień doktora habilitowanego uzyskał Ryszard Kolstrung. Jego dysertacja dotyczyła użytkowania kuców felińskich i koników polskich. Kolejna obrona pracy doktorskiej przygotowanej przez Katarzynę Strzelec odbyła się w 2000 r. Jej tematem były parametry treningu i startów koni w rajdach długodystansowych. W 2001 r. odbyła się obrona dysertacji doktorskiej Iwony Janczarek na temat oceny stanu zaawansowania treningowego koni wyścigowych oraz Krzysztofa Bociana analizującej infrastrukturę i pogłowie koni utrzymywane w masowo powstających prywatnych stadninach w Polsce.

Na etacie technicznym w 1997 r. w Katedrze została zatrudniona Helena Kaproń (w Katedrze do 2011 r.), która w 2002 r. obroniła rozprawę doktorską na temat jakości mięsa końskiego wykonaną w Katedrze Oceny i Wykorzystania Surowców Zwierzęcych. W późniejszych latach na terenie Katedry zrealizowano przewody doktorskie Jana Nogaja oraz studentów-doktorantów Jakuba Puchały, Patrycji Bereznowskiej, Elżbiety Czerniak, Agnieszki Dudek, Elżbiety Wnuk i Iwony Marchel. W roku 1999 pracę w Katedrze rozpoczął Robert Koszołko (do 2007 r.), w 2000 lek. wet. Maciej Ruciński, w 2004 r. mgr inż. Katarzyna Sieczkarek, w 2007 lek. wet. Krzysztof Stachurski (w Katedrze do 2012 r.). W 2003 r. utworzono w Katedrze Pracownię Jeździectwa, która funkcjonowała do 2013 r. Jej kierownikiem był prof. dr hab. Sławomir Pietrzak.

W następnej dekadzie w Katedrze prowadzone były badania naukowe dotyczące m.in. wskaźników predyspozycji ruchowych koni w różnego rodzaju chodach i skokach przez przeszkody, oceny stylu skoków jeźdźców i koni przy wykorzystaniu komputerowej analizy obrazu, oceny tętna jako wskaźnika pobudzenia emocjonalnego koni, aklimatyzacji, wzrostu i rozwoju, zachowania się koników polskich i koni biłgorajskich, zdolności adaptacyjnych koników polskich do środowiska rezerwatu na podstawie analizy cech okrywy włosowej, wskaźników zaawansowania treningowego koni sportowych i wyścigowych, struktury genetycznej i dziedziczenia cech umaszczenia koni różnych ras hodowanych w Polsce, skażenia pierwiastkami metali ciężkich sierści i rogu kopytowego koni prymitywnych, warunków rozgrywania poszczególnych dyscyplin jeździeckich oraz ich wpływu na osiągane wyniki sportowe, metod obiektywizacji oceny koni w dyscyplinie ujeżdżenia, analizy i oceny wartości użytkowej i hodowlanej różnych ras koni w poszczególnych dyscyplinach sportu jeździeckiego, użytkowych i pokrojowych właściwości kuców felińskich.

W 2011 r. stopień doktora habilitowanego uzyskała Iwona Janczarek na podstawie dysertacji dotyczącej obiektywizacji metod oceny skoków luzem młodych ogierów półkrwi. W 2012 r. w Katedrze opracowano program nowego 2-stopniowego kierunku studiów stacjonarnych w Polsce o nazwie “hipologia i jeździectwo”. Kierunek ten zaczął funkcjonować na Wydziale Biologii i Hodowli Zwierząt w roku akademickim 2012/2013.

Funkcję kierownika Zakładu i późniejszej Katedry sprawowali kolejno profesorowie Ewald Sasimowski (1963-1977), Marian Budzyński (1977-1992), Marian Kaproń (1992-2008) i Anna Stachurska (od 2008-2017). W 2016 r. została przyjęta do Katedry dr inż. Izabela Wilk. Od marca 2017 r. kierownikiem Katedry zostaje dr hab. Iwona Janczarek prof. nadzw. UP. W 2017 r. do Katedry zostaje przyjęta mgr inż. Marta Liss, a dokładnie rok później w 2018 mgr inż. Sylwester Tkaczyk.

Data aktualizacji: 22 marca 2018

Program oceny sędziowania koni w konkursach ujeżdżenia
Programme to evaluate dressage judges; described in:

Wykaz publikacji pracowników Katedry Hodowli i Użytkowania Koni:

Katedra Hodowli i Użytkowania Koni

1. Tematy badawcze podjęte uznane za perspektywiczne dla gospodarki, będące na końcowym etapie opracowania:

• improving methods of performance estimation of various horse breeds and types, as well as estimation of performance usefulness of Polish saddle horse populations;
• natural schooling method versus emotional excitability level and learning capacity in the horse
• analysis of genetic and phenotypic traits in horses, in particular coat colour and hoof quality
• adaptation to environmental circumstances and behavior of free-ranging and stabled primordial populations of Polish Konik Horse and Biłgoraj Horse

2.  Prace usługowe:

• expert opinions on horse breeding and use, in particular on equitation
• scientific advice horse breeding and equitation associations (We regularly advise to Polish Horse Breeder Association and Roztocze National Park)

Kontakt:
Kierownik katedry
Prof. dr hab. Iwona Janczarek
tel: 81-445-65-03
e-mail: