I.       Rys historyczny:

Zakład Prewencji Weterynaryjnej w latach siedemdziesiątych funkcjonował w ramach Instytutu Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych jako Samodzielna Pracownia Higieny i Technologii Produkcji Zwierzęcej, a następnie Profilaktyki Przemysłowego Chowu Zwierząt. W 1985 r. pracownia została przekształcona w Zakład Profilaktyki Ogólnej i Chorób Drobiu. Jednostka rozpoczęła pracę pod kierownictwem prof. dr hab. Jerzego Rzedzickiego. Pierwszymi pracownikami byli: lek. wet. Wiesław Deptuła oraz technik Teodora Pydo, następnie zatrudniono lek. wet. Marka Chmielewskiego oraz lek. wet. Andrzeja Wernickiego. W późniejszym okresie skład osobowy jednostki tworzyli:

· pracownicy naukowo – dydaktyczni – prof. dr hab. Jerzy Rzedziecki (kierownik), dr Andrzej Wernicki, dr Maria Kowalska, dr Beata Trawińska i dr Jacek Furmaga.
· pracownicy inżynieryjno – techniczni – mgr inż. Teodora Dudzic, mgr Bożena Borkowska, mgr Marta Karczmarska, Krzysztof Ziółkowski, mgr Karol Stpiczyński, lek. wet. Ewa Pietras, lek. wet. Krzysztof Krakowski (od 1989 r) oraz lek. wet. Andrzej Puchalski (od 1991 r.).

W grudniu 1991 r., w okresie podziału Instytutu powstała Katedra Profilaktyki Ogólnej i Chorób Ptaków. Od 1992 r., jednostka funkcjonowała jako Katedra Prewencji i Klinika Chorób Ptaków, której kierownictwo objął prof. dr hab. Jerzy Rzedzicki. W 1996 r. w ramach Katedry wydzielono Zakład Prewencji Weterynaryjnej, którego kierownikiem został dr hab. Andrzej Wernicki. W tym okresie jednostka funkcjonowała w składzie:

· pracownicy naukowo – dydaktyczni – dr hab. Andrzej Wernicki, dr Maria Kowalska, lek. wet. Andrzej Puchalski|
· pracownicy inżynieryjno – techniczni – mgr Grzegorz Gacek
· doktoranci – lek. wet. Renata Pyz (październik 1995 – styczeń 1996), lek. wet. Renata Urban – Chmiel (kwiecień 1996 – 2000 r.).

W 1999 r na miejsce mgr Grzegorza Gacka, który rozpoczął pracę w Zakładzie Immunologii Owadów (UMCS) została przyjęta mgr Elwira Pyż, która pracowała do stycznia 2000r. Od kwietnia 2000 r., na etacie inżynieryjno–technicznym została zatrudniona lek. wet. Renata Urban – Chmiel, która od października 2001 r., do chwili obecnej pracuje na etacie naukowo-dydaktycznym. W 2001 roku na etatach naukowo – technicznych zostali zatrudnieni dr Stanisław Tokarzewski i dr Magdalena Fałkowska–Podstawka. Po przejściu dr Stanisława Tokarzewskiego na etat adiunkta do Katedry Mikrobiologii, w jego miejsce zatrudniono mgr Martę Dec, która po obronie pracy doktorskiej w roku 2010, pracuje na etacie adiunkta. Na etacie  technicznym została zatrudniona Pani dr Magdalena Frajnt.

Prace badawcze Zakładu dotyczyły zagadnień immunologii weterynaryjnej, ze szczególnym uwzględnieniem odporności nieswoistej i swoistej bydła. Obecnie w Zakładzie Prewencji Weterynaryjnej i Chorób Ptaków utworzonym z połączenia obu jednostek realizuje się następujące kierunki badań:

· Identyfikacja i charakterystyka czynników etiologicznych uczestniczących w etiopatogenezie zespołu oddechowego u bydła (BRSV, BVD, BHV, M. haemolytica)
· Izolacja i identyfikacjia bakteriofagów swoistych dla drobnoustrojów z rodzaju Mannheimia haemolytica, Staphylococcus spp., E.coli., Campylobacter spp.
· Identyfikacji, oceny antybiotykowrażliwości oraz właściwości probiotycznych pałeczek Lactobacillus sp., które mogłyby być wykorzystane do przygotowania preparatów probiotycznych dla ptaków.
· Oceny możliwości wykorzystania syntetycznych oligodeoksynukleotydów (ODN) zawierających niemetylowane sekwencje CpG jako składników podnoszącego skuteczność szczepionek stosowanych w immunoprofilaktyce syndromu oddechowego bydła.
· Izolacji, charakterystyki fenotypowej i genotypowej bakterii z rodzaju Enterococcus izolowanych od ptaków. Prowadzone badania dotyczą określania czynników wirulencji, antybiotykooporności drobnoustrojów, analizy korelacji pomiędzy genami zjadliwości i antybiotykoopornością oraz pomiędzy cechami fenotypowymi i genotypowymi.
· Charakterystyki fenotypowej i genotypowej koagulazo-dodatnich i koagulazo-ujemnych szczepów z rodzaju Staphylococcus sp.izolowanych z tkanek i narządów wewnętrznych kur oraz jaj konsumpcyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem ich enterotoksyczności, biotypów, wariantu ekologicznego oraz profili antybiotykowych.

W Zakładzie Prewencji Weterynaryjnej pod kierownictwem i opieką naukową prof. dr hab. Jerzego Rzedzickiego przewody doktorskie przeprowadziły następujące osoby:

1. Wiesław Deptuła „Wpływ różnych systemów wychowu cieląt na kształtowanie się poziomu immunoglobulin surowiczych” 1979 r.

2. Józef Mikucki „Kształtowanie się poziomu immunoglobulin w surowicy krów ciężarnych, w siarze z pierwszego udoju i w surowicy cieląt, w dwóch systemach utrzymania i żywienia zwierząt 1982 r.

3. Andrzej Wernicki „Poziom w surowicy, siarze i mleku krów w okresie okołoporodowym oraz w surowicy cieląt a występowanie kolibakteriozy” 1984 r.

4. Jacek Furmaga „Określenie zależności między aktywnością siarowego inhibitora trypsyny a poziomem wybranych elementów odporności w siarze krów i surowicy cieląt” 1992 r.

W Zakładzie Prewencji Weterynaryjnej pod kierownictwem i opieką naukową prof. dr hab. Andrzeja Wernickiego przewody doktorskie przeprowadziły następujące osoby:

1. Mgr Danuta Kowalczyk „Ocena konwencjonalnych i molekularnych metod typowania Salmonella enteritidis w epidemiologii”, rok 2000.

2. Lek. wet. Renata Urban – Chmiel „Udział Pasteurella haemolytica w chorobach układu oddechowego cieląt oraz ocena wykorzystania leukotoksyny w immunoprofilaktyce syndromu oddechowego”, rok 2000. Praca została wyróżniona nagrodą Prezesa Rady Ministrów w 2001r.

3. Lek. wet. Andrzej Puchalski „Charakterystyka białek błony zewnętrznej terenowych szczepów Pasteurella haemolytica oraz możliwość ich wykorzystania w swoistej immunoprofilaktyce syndromu oddechowego cieląt”, rok 2001.

4. Lek. wet. Patryk Mikucki „Ocena wykorzystania natywnej i inaktywowanej leukotoksyny w immunoprofilaktyce syndromu oddechowego jagniąt i cieląt”, rok 2006.

5. Mgr Marta Dec „Konglutynina – ocena wybranych właściwości biochemicznych i biologicznych”, rok 2010.

6. Lek. wet. Agnieszka Wilczek-Jagiełło „Wpływ podwyższonej temperatury na lekowrażliwość drobnoustrojów”, rok 2013.

7. Lek. wet. Marta Danuta Wysocka „Reakcje fałszywie dodatnie powodowane przez Y. enterocolitica 0:9 w diagnostyce serologicznej brucelozy”. rok 2014.

W roku 2013, lek. wet. Rafał Stachura obronił pracę doktorską, pt. „Efektywność metafilaktyczna fluniksyny i florfenikolu w połączeniu z wybranymi antyoksydantami w zespole oddechowym bydła,” której promotorem była dr hab. Renata Urban-Chmiel.

Od 3 lipca 2013 roku nastąpiło połączenie Zakładu Prewencji Weterynaryjnej z Zakładem Chorób Ptaków w jedną jednostkę – Zakład Prewencji Weterynaryjnej i Chorób Ptaków, pracującą w ramach Instytutu Biologicznych Podstaw Chorób Zwierząt. Kierownikiem jednostki został prof. dr hab. Andrzej Wernicki.

ZAKŁAD CHORÓB PTAKÓW

Działalność dydaktyczna oraz naukowo-badawcza w dziedzinie awiopatologii jest prowadzona na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej UP w Lublinie od 1962 r. Na podstawie zarządzenia Min. Szkol. Wyższego z dnia 19 kwietnia 1962 r., przy Katedrze Epizootiologii ówczesnej Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie został utworzony Zakład Chorób Drobiu. Kierownictwo Katedry w tym czasie sprawował prof. zw. dr hab. Stanisław Krauss, absolwent Lwowskiej Akademii Weterynaryjnej. Od 1 kwietnia 1963 roku kierownikiem Zakładu Chorób Drobiu został doc. dr Stefan Stępkowski, absolwent Wydziału Weterynaryjnego, Uniw. Warszawskiego i doktorant Wydziału Weterynaryjnego w Lublinie.

Począwszy od roku 1962, do listopada 2006 r. Zakład Chorób Drobiu (następnie Zakł. Chorób Ptaków) mieścił się w gmachu Collegium Veterinarium przy ulicy Akademickiej 12. W latach 1976-1991 zakład wchodził w skład Instytutu Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych. W grudniu 1991 roku, z Zakładu Chorób Drobiu oraz powołanego w latach siedemdziesiątych Zakładu Profilaktyki Ogólnej utworzono Katedrę Profilaktyki Ogólnej i Chorób Ptaków. Jej kierownictwo objął prof. Jerzy Rzedzicki. W katedrze funkcjonowały dwa zakłady – Prewencji Weterynaryjnej oraz Chorób Ptaków.

 Inicjatorem, organizatorem oraz pierwszym kierownikiem (1963-1985) Zakładu Chorób Ptaków był prof. dr Stefan Stępkowski. W początkowym okresie funkcjonowania Zakładu, kadrę naukową stanowili lekarze wet: Jerzy Rzedzicki, Aleksandra Orlik, Halina Sajczyk, Maryla Zacharzewska oraz Grażyna Wrzołek-Łobocka. W latach siedemdziesiątych z Zakładu odeszli: A. Orlik, Halina Sajczyk oraz Grażyna Wrzołek-Łobocka a zatrudniono lek. wet. Janusza Zarzyckiego i lek. wet. Stanisława Klimonta oraz dwóch pracowników technicznych. W takim składzie Zakład pracował do roku 1985, tj. do chwili odejścia prof. Stępkowskiego na emeryturę. Po połączeniu Zakładu Chorób Drobiu z Zakładem Profilaktyki Ogólnej w Katedrę Profilaktyki Ogólnej i Chorób Ptaków, z nowo utworzonej Katedry odeszli lek. wet. Janusz Zarzycki oraz dr Stanisław Klimont. Zakład Chorób Ptaków rozpoczął pracę w składzie: pracownicy naukowo-dydaktyczni: prof. dr hab. Jerzy Rzedzicki, dr Beata Trawińska, dr Jacek Furmaga oraz pracownicy inżynieryjno-techniczni: mgr inż. Teodora Dudzic i mgr inż. Bożena Barbarska. W roku 1989 został zatrudniony 1ek. wet. Krzysztof Krukowski.

Podstawy organizacyjne dla działalności naukowo-badawczej i dydaktycznej Zakładu Chorób Drobiu stworzono w okresie poprzedzającym utworzenie Zakładu. Już w roku 1948 dr Stefan Stępkowski rozpoczął badania nad efektywnością antybiotykoterapii w zwalczaniu pasterelozy drobiu. W roku 1950 opublikował wyniki wskazujące na skuteczność streptomycyny w leczeniu tej choroby. Ponadto, mając na uwadze potrzeby studentów, jak i terenowej służby weterynaryjnej, dr S. Stępkowski – wspólnie z dr Zbigniewem Lorkiewiczem – opracował skrypt pt. Choroby ptaków (PWN, 1954), jedną z pierwszych po wojnie, pozycji wydanych w dziedzinie awiopatologii.

Od początku istnienia Zakładu duży nacisk położono na dydaktykę. Zajęcia z przedmiotu “Choroby drobiu” obejmowały wykłady i ćwiczenia prowadzone w laboratorium i klinice Katedry Epizootiologii. Część zajęć prowadzono na fermach i w rzeźniach drobiu.

Praca naukowo-badawcza dotyczyła zagadnień zapobiegania i zwalczania chorób bakteryjnych i pierwotniaczych. Początkowo, badania dotyczyły wpływu antybiotyków na przebieg niektórych chorób zakaźnych. Dalsze prace obejmowały cykl badań poświęconych gruźlicy ptaków. Scharakteryzowano skład biochemiczny, struktury antygenowe i właściwości serologiczne prątka gruźlicy ptasiej oraz oceniono stosowane metody diagnostyczne.

Kolejny badania dotyczyły zakażeń pałeczkami Salmonella, a zwłaszcza S. gallinarum i S. pullorum. Wskazano na celowość stosowania, przy wykrywaniu tych zakażeń, aglutynacji płytowej, w miejsce probówkowej. Wobec występowania wśród drobiu grzebiącego w Polsce arizonozy, prowadzono badania wrażliwości szczepów S. arizonae na wybrane leki.

 W dziedzinie chorób pierwotniaczych przedmiotem badań było zwalczanie kokcydiozy. Badano między innymi skuteczność eliminacji oocyst za pomocą dostępnych środków chemicznych i wykazano, że środowisko można stosunkowo łatwo uwolnić od oocyst, stosując wodę amoniakalną. Tematyka chorób pierwotniaczych obejmowała również badania nad znaczeniem epizootycznym i morfologią rzęsistków jelitowych występujących u ptaków domowych. Wykonane prace dotyczyły opracowania i oceny metod diagnostyki, profilaktyki i terapii masowych inwazji Trichomonas gallinarum. Ponadto, przeprowadzono badania pokrewieństwa rzęsistków występujących u ptaków i ludzi.

W ramach tematu finansowanego przez Departament Rolnictwa USA, opracowano wiele zagadnień dotyczących diagnostyki, profilaktyki i terapii histomonadozy indyków. Zalecenie stosowania CuSo₄ było skuteczne w warunkach krajowych, powodując spadek zachorowań. Obniżyło także straty powodowane aspergilozą – inną chorobę grzybiczą indyków.

W ramach tematu zleconego przez Instytut Parazytologii PAN podjęto, po raz pierwszy w skali światowej, badania nad blastocystydami występującymi u zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem blastocystyd ptasich.

Mając na uwadze potrzeby terenowej służby weterynaryjnej i studentów, pracownicy Zakładu, obok prac badawczych, opublikowali kilka opracowań poglądowych, dotyczących najnowszych osiągnięciach antybiotykoterapii zakaźnych i pierwotniaczych chorób drobiu.

W Zakładzie Chorób Drobiu, pod opieką naukową prof. dr Stefana Stępkowskiego przewody doktorskie przeprowadziły następujące osoby:

1. Jerzy Rzedzicki – “Właściwości seroantygenowe somatycznych wyciągów wielocukrowych Mycobacterium aviumw porównaniu z niektórymi prątkami kwasoopornymi” (rok 1967).

2. Henryk Lis – “Obserwacje nad salmonelozą kur oraz właściwościami szczepów Salmonellawywołujących zachorowania u kur na terenie województwa lubelskiego” (rok 1967).

3. Stanisław Klimont – “Badania nad właściwościami szczepów Blastocystis speciesizolowanych z wybranych przypadków od padłych indyków i kur” (rok 1984).

Przeprowadzono także przewód habilitacyjny – Jerzy Rzedzicki “Studia nad zróżnicowaniem serologicznym szczepów Mycobacterium avium występujących w Polsce” (rok 1973).

Po odejściu prof. dr Stefana Stępkowskiego na emeryturę w roku 1985, kierownictwo Zakładu przejął prof. dr hab. Jerzy Rzedzicki. Od roku 1991, tj. po utworzeniu Katedry Profi1aktyki Ogó1nej i Chorób Ptaków, w funkcjonującym w jej ramach Zakładzie Chorób Ptaków były zatrudnione lek. wet Małgorzata Boś od 1994 r., lek. wet. Aneta Kołodziejczyk i lek. wet. Monika Skowron zatrudnione od 1997 r. W roku 2002 i 2003 z Zakładu odeszły dr Małgorzata Boś i dr Aneta Kołodziejczyk. Pięć lat później, odeszła dr Monika Skowron.

Zagadnienia naukowo-badawcze, realizowane przez pracowników Zakładu, dotyczyły tematyki związanej z epidemiologią, diagnostyką oraz zwalczaniem zakażeń ptaków pałeczkami Salmonella. Kierunkiem wiodącym tych badań były zagadnienia salmonelozy ptaków w aspekcie zagrożenia zdrowia człowieka. W realizacji badań uczestniczyli także doktoranci – lek. wet. Stanisław Tokarzewski, lek. wet. Agnieszka Kolasa, zatrudniona od 1 października 2002 r., oraz lek. wet. Dagmara Stępień-Pyśniak, lek wet. Ewelina Pyzik, zatrudniona od 1 października 2003 r. oraz lek. wet. Anna Dudzic, zatrudniona od 1 marca 2009 r. W Zakładzie przeprowadzono szeroko zakrojone prace nad występowaniem salmonel oraz innych drobnoustrojów z rodziny Enterobacteriaceaeu ptaków wolnożyjących. Badaniami objęto- kuropatwy, bażanty i kaczki pochodzące z terenów południowo-wschodniej Polski.

Podjęto także badania nad właściwościami pałeczek Salmonella, istotnymi z punktu widzenia dochodzenia epidemiologicznego. Scharakteryzowano najważniejsze fenotypowe i genotypowe markery epidemiologiczne pałeczek Salmonella izolowanych od ptaków. Zbadano również wpływ wybranych antybiotyków i chemioterapeutyków na właściwości tych zarazków. Wykazano zmienność typów bakteriofagowych oraz stabilność profili plazmidowych S. enteritidis w warunkach oddziaływania małych stężeń antybiotyków.

Do prac z dziedziny salmonelloz należą badania nad udoskonalaniem diagnostyki bakteriologicznej i serologicznej tych zakażeń. Przeprowadzono badania porównawcze nad efektywnością różnych technik bakteriologicznych i serologicznych w rozpoznawaniu salmoneloz. Przy współpracy z Zakładem Mikrobiologii PIWet. w Puławach opracowano zestaw ELISA, służący do wykrywania przeciwciał anty-S. enteritidis. Określono poziomy swoistych przeciwciał w surowicy i żółtku jaj. Elementem nowatorskim było wykazanie przydatności soku uzyskanego z tkanki mięśniowej kurcząt jako materiału do badań techniką ELISA. W dalszym etapie prac wykazano supresyjny wpływ antybiotykoterapii na wyniki badań diagnostycznych kur zakażonych pałeczkami Salmonella.

Aktualnie prowadzone są badania nad zastosowaniem techniki łańcuchowej reakcji syntezy fragmentów DNA w diagnostyce zakażeń Salmonella. Równolegle wykonywane są prace nad udoskonaleniem metod bakteriologicznych i serologicznych w wykrywaniu tych zarazków w jajach. Kolejnym zagadnieniem jest występowanie drobnoustrojów z rodziny Enterobacteriacae wikłających choroby ptaków.

Rezultatem prowadzonych badań są także zrealizowane przewody doktorskie. Pod opieką naukową prof. Jerzego Rzedzickiego przewody doktorskie  przeprowadziły:

1. Małgorzata Boś – “Wpływ procesu nabywania antybiotykooporności na wybrane cechy fenotypowe i genotypowe pałeczek z rodzaju Salmonella w badaniach in vitro” (rok 2000).

2. Stanisław Tokarzewski – “Stymulacja odporności żółtkowej u ptaków oraz wpływ antybiotyków na jej przekazywanie” (rok 2001).

3. Aneta Kołodziejczyk – “Ocena wybranych metod stosowanych w diagnostyce zakażeń pałeczkami z rodzaju Salmonella u ptaków“ (rok 2002).

4. Monika Skowron – „Wpływ antybiotykoterapii na wartość wybranych metod stosowanych w diagnostyce zakażeń pałeczkami z rodzaju Salmonella” (2005).

5. Agnieszka Kolasa (Marek) – „Wpływ antybiotykoterapii niosek na wykrywalność pałeczek Salmonella w jajach oraz poziom swoistych przeciwciał żółtkowych” (2006).

6. Dagmara Stępień-Pyśniak „Ilościowa i jakościowa analiza mikroflory bakteryjnej jaj i jej aspekty epidemiologiczne” (2008).

7. Ewelina Pyzik „Charakterystyka fenotypowa i genotypowa szczepów Staphylococcus izolowanych z jaj (2010).

Jedna z prac doktorskich (Stanisław Tokarzewski) została wyróżniona nagrodą Prezesa Rady Ministrów.