Badania naukowe w zakresie ogrodnictwa, głównie na potrzeby rozwoju wiedzy z tej dziedziny na Lubelszczyźnie, rozpoczęły się z chwilą utworzenia w 1951 r. Katedry Ogrodnictwa na Wydziale Rolniczym WSR. Dotyczyły one przede wszystkim zagadnień związanych z sadownictwem. Po utworzeniu w 1964 r. specjalizacji ogrodniczej, rozszerzone zostały o warzywnictwo i rośliny ozdobne. Następnie po utworzeniu w 1966 r. Oddziału Ogrodniczego z Katedrami: Sadownictwa, Warzywnictwa, Genetyki i Hodowli Roślin, Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych z Zakładem Uprawy Roślin Leczniczych oraz Samodzielnego Zakładu Roślin Ozdobnych rozpoczęto badania nad intensyfikacją produkcji. Celem tych badań było uzyskanie wysokich i dobrej jakości plonów owoców możliwie jak najszybciej po posadzeniu roślin. To w lubelskim ośrodku naukowym prowadzono nowatorskie badania z zastosowaniem podkładek karłowych i wprowadzono nowoczesne metody agrotechniki sadów z wykorzystaniem herbicydów. Zwrócono również uwagę na problem mrozoodporności drzew owocowych. Problematyka badawcza w zakresie warzywnictwa koncentrowała się na zagadnieniach związanych z agrotechniką warzyw polowych na glebach mineralnych i torfowych oraz propagowaniem nowych gatunków warzyw. Badania naukowe związane z roślinami ozdobnymi dotyczyły opracowania technologii uprawy mało znanych gatunków roślin uprawianych na kwiat cięty pod osłonami oraz uprawy roślin cebulowych w warunkach Lubelszczyzny. Podjęte zostały badania związane z genetyką ilościową roślin ogrodniczych oraz prace z zakresu indukowania u roślin ogrodniczych mutacji genowych i genomowych. Badania w zakresie nawożenia dotyczyły wykorzystania składników pokarmowych przez rośliny w zależności od technologii uprawy oraz wpływu zróżnicowanego nawożenia NPK na plonowanie i skład chemiczny warzyw. W tym czasie podjęte zostały również badania dotyczące uprawy roślin leczniczych. W 1970 r. w skład powołanego Wydziału Ogrodniczego weszły z całym swoim dorobkiem naukowym Katedry: Botaniki, Fizjologii Roślin i Ochrony Roślin, dotychczas działające w ramach Wydziału Rolniczego. Katedry te w krótkim czasie podjęły badania naukowe związane z ogrodnictwem. W okresie działalności naukowej Wydziału Ogrodniczego zostały wykreowane liczące się w kraju szkoły naukowe profesorów, którzy tworzyli ten Wydział i od początku jego istnienia ukierunkowywali działalność naukową na potrzeby rozwijającej się intensywnie produkcji ogrodniczej na Lubelszczyźnie, jak również całego szeroko pojętego polskiego ogrodnictwa.

Naukowe koncepcje prof. Stanisława Zaliwskiego, dotyczące intensyfikacji polskiego sadownictwa poprzez wprowadzenie do masowej produkcji słabo rosnących podkładek, kontynuowane przez jego następców, sprawdziły się w praktyce. Zastosowanie tych podkładek umożliwiło zagęszczenie drzewek, przyśpieszenie pierwszego owocowania, a tym samym zwiększenie plonów z jednostki powierzchni. Prof. dr hab. Marian Kossowski jest twórcą lubelskiej szkoły naukowej w zakresie agrotechniki wielu gatunków warzyw o dużym znaczeniu gospodarczym, a także jeszcze mało znanych, uprawianych na glebach mineralnych i torfowych. Badania te kontynuowane są obecnie przez jego uczniów, uznanych w kraju specjalistów w dziedzinie warzywnictwa. Opracowano nowe technologie uprawy roślin cebulowych, papryki w polu oraz gatunków mało znanych takich jak: rokietta siewna, karczoch czy kard. Pracownicy tej Katedry prowadzą badania z zakresu agrotechniki roślin zielarskich. To ich badania były inspiracją do utworzenia jedynego w kraju kierunku studiów – Zielarstwo i terapie roślinne. Prof. dr hab. Teresa Hulewicz, ukierunkowując badania naukowe na genetykę ilościową roślin ogrodniczych, zapoczątkowała szkołę naukową związaną z analizą dziedziczenia cech ilościowych, głównie gatunku Fragaria × ananassa Duch. i hodowlę tego gatunku, która kontynuowana jest z dobrymi efektami przez jej następców. Efektem tych prac są nowe odmiany truskawki. Twórcą liczącej się w kraju lubelskiej szkoły fitopatologicznej była prof. dr hab. Barbara Łacic, której uczniowie są uznanymi specjalistami w zakresie występowania, etiologii i epidemiologii infekcyjnych chorób roślin i niekonwencjonalnych metod ich zwalczania. Prof. dr hab. Zofia Uziak rozwinęła ważny kierunek badań dotyczący określenia fizjologicznej roli i współdziałania pierwiastków niezbędnych w żywieniu mineralnym roślin. Badania te rozwijają jej następcy prof. dr hab. Maria Szymańska oraz prof. dr hab. Edward Borowski. Prof. dr Dzierżykraj Hulewicz zapoczątkował badania w zakresie wzajemnego oddziaływania składników pokarmowych na wzrost i plonowanie roślin ogrodniczych, które z powodzeniem kontynuował prof. dr hab. Józef Nurzyński ze swoim zespołem badawczym. Prof. dr hab. Tadeusz Ziarkiewicz rozwinął badania w zakresie entomologii stosowanej, określając biomasę szkodników roślin ogrodniczych oraz ich wrogów, badania te kontynuowała prof. dr hab. Bożenna Jaśkiewicz, a obecnie entomologiczną szkołę naukową stworzyła prof. dr hab. Bożena Łagowska.

Duży potencjał naukowy pracowników Wydziału sprawia, że działalność badawcza jest bardzo rozległa i obejmuje wszystkie działy szeroko pojętego ogrodnictwa. Do najważniejszych obecnie realizowanych tematów w ramach działalności statutowej i projektów realizowanych w ramach Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju należą:

• badania podstawowe z zakresu anatomii i cytologii, biologii wzrostu, kwitnienia i owocowania roślin oraz badania dotyczące budowy i aktywności elaioforów w kwiatach wybranych gatunków z rodziny storczykowatych (Orchidaceae),
• zagadnienia fotosyntezy, stosowania regulatorów wzrostu roślin oraz biofortyfikacji wybranych warzyw w selen w aspekcie wzrostu ich odporności na zasolenie lub metale ciężkie,
• mineralnego żywienia roślin dotyczącego współdziałania żywienia azotem i potasem w kształtowaniu wielkości i jakości plonu wybranych gatunkow warzyw, żywienia azotem i siarką rokietty siewnej (Eruce sativa Mill.), plonowania i jakości surowca bazylii pospolitej w zależności od żywienia roślin azotem i potasem oraz terminu zbioru oraz wpływu dokarmiania pozakorzeniowego wapniem na wielkość i jakość plonu wybranych gatunków roślin ogrodniczych, wpływu warunków siedliska, ściółkowania i nawożenia azotowego na wzrost i wartość biologiczną czosnku niedźwiedziego (Allium ursinum L.),
• uprawy konserwującej w produkcji warzyw, plonotwórczej i fitosanitarnej roli roślin międzyplonowych w bezorkowej uprawie marchwi, roślin okrywowych w zredukowanym systemie uprawy roli a także w integrowanym systemie uprawy warzyw wysokoinulinowych,
• zagadnienia związane z intensyfikacją produkcji: sadów i plantacji krzewów jagodowych, upraw nasiennych, szkółkarskich, wielu gatunków warzyw, roślin ozdobnych, roślin przyprawowych i leczniczych oraz z opracowaniem technologii uprawy roślin mało znanych, wchodzących na rynek,
• dotyczące optymalizacji technologii uprawy róż w nieogrzewanych tunelach foliowych z wykorzystaniem metody przyginania pędów, metod oceny pozbiorczej jakości zieleni ciętej, charakterystyki reakcji ozdobnych roślin krzewiastych na warunki stresu wodnego i możliwości jego ograniczania,
• badania całokształtu zagadnień związanych z ochroną roślin (bakterie, grzyby, owady, chwasty), degradacją naturalnego środowiska przyrodniczego oraz skażeniem roślin i gleby metalami ciężkimi. Aktualnie opracowywane są zagadnienia dotyczące mechanizmów żerowania i spadziowania Coccus hesperidum L. (Hemiptera; Coccoidea) na różnych gatunkach roślin żywicielskich i możliwości ich wykorzystania w zwalczaniu czerwców, różnorodności gatunkowej motyli zasiedlających krzewy aronii czarnoowocowej (Aronia melanocarpa [Michx.] Elliot), entomofauny zasiedlającej borówkę wysoką (Vaccinium corymbosum L.) na plantacjach środkowo-wschodniej Polski, charakterystyki mikromorfologicznej i genetycznej Septoria carvi Syd. i Phomopsis diachenii Sacc., wymagań życiowych, patogeniczności dla kminku zwyczajnego oraz możliwości ograniczania wzrostu tych grzybów, zdrowotności wybranych odmian truskawki (Fragaria ananassaDuch.) w mateczniku plantacji owocującej oraz próby ochrony przy użyciu preparatów biologicznych, występowania oraz charakterystyki morfologiczno-genetycznej grzybów z rodzajuPhomopsis zasiedlających korę i drewno roślin sadowniczych, zastosowania biopreparatów do ochrony papryki (Capsicum annuum L.) przed chorobami,
• badania z zakresu ekonomiki produkcji podstawowych gatunków roślin ogrodniczych w Polsce oraz badania rynku owoców, warzyw i kwiatów w rejonie środkowo-wschodniej Polski oraz motywy i bariery aktywności producentów owoców w zakresie wdrażania metod i systemów zapewniania jakości,
• monitoring opadu pyłkowego oraz anatomia i cytologia eksperymentalna roślin,
• rozmnażanie roślin ogrodniczych in vitro,
• badania z zakresu ekologii i hydrobiologii oraz badania nad ekologią populacji i czynną ochroną reliktów borealnych z rodziny Salicaceae (Salix lapponum i Salix myrtilloides) na Polesiu Lubelskim.

Od początku istnienia Wydziału proces dydaktyczny był ciągle unowocześniany zarówno pod względem organizacyjnym, jak i programów nauczania. Do 1976 r. studia odbywały się systemem dwustopniowym: czteroletnie inżynierskie oraz pięcioletnie, kończące się uzyskaniem stopnia magistra inżyniera. W 1976 r. wprowadzono jednostopniowe, pięcioletnie studia magisterskie. W pierwszych latach istnienia Wydziału limit przyjęć na pierwszy rok studiów wynosił 60 osób. Wobec wzrastającej liczby kandydatów limit ten stopniowo zwiększano: w roku 1976 do 120 osób, w roku 1995 do 180 i w roku 2004 do 210 osób. W 1994 r. w ramach kierunku ogrodnictwo utworzono 11 nachyleń specjalizacyjnych: sadownictwo, warzywnictwo, rośliny ozdobne, kształtowanie terenów zieleni, ochrona roślin, rośliny przyprawowe i lecznicze, szkółkarstwo, nasiennictwo, agrobiznes, ochrona środowiska przyrodniczego oraz kompozycje roślinne i dekoracje wnętrz. Studenci mogli wybierać te specjalności na trzecim roku studiów. W 1995 r., odpowiadając na zapotrzebowanie społeczne, utworzono zaoczne studia inżynierskie i jednocześnie stanowisko prodziekana ds. studiów zaocznych, które objęła prof. dr hab. Justyna Wieniarska. Konsekwencją było utworzenie w cztery lata później magisterskich studiów uzupełniających. Równocześnie w 1995 r. utworzone zostały cieszące się dużym zainteresowaniem studia doktoranckie, trwające 4 lata i kończące się obroną pracy doktorskiej oraz uzyskaniem stopnia doktora nauk rolniczych z zakresu ogrodnictwa. W 2000 r. w miejsce dotychczasowych nachyleń specjalistycznych utworzono 4 specjalności, których ukończenie wpisywane jest do dyplomu. W 2003 r. wspólnie z Wydziałem Rolniczym utworzono kierunek architektura krajobrazu z dwoma specjalnościami: architektura parków i ogrodów na Wydziale Ogrodniczym oraz architektura krajobrazu otwartego na Wydziale Rolniczym. Od 2008 roku kierunek ten funkcjonuje na Wydziale Ogrodniczym, a konsekwencją tego w 2010 roku była zmiana nazwy Wydziału na Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu.

Od 2005 r. zgodnie z zasadami systemu bolońskiego studia na Wydziale są dwustopniowe i obejmują: studia stacjonarne pierwszego stopnia (inżynierskie), które trwają 3,5 roku (7 semestrów). Po ich ukończeniu absolwent uzyskuje tytuł zawodowy inżyniera. Studia drugiego stopnia trwają 1,5 roku (3 semestry) i kończą się nadaniem tytułu zawodowego magistra inżyniera. Studia niestacjonarne pierwszego stopnia trwają 8 semestrów, a drugiego stopnia – 4 semestry.

Wychodząc naprzeciw potrzebom środowiska i regionu oraz dysponując doskonale wykształconą kadrą w 2012 roku na Wydziale utworzono kierunek Ochrona roślin i kontrola fitosanitarna, a w 2013 r. kierunek Zielarstwo i terapie roślinne.

W 2014 roku w ofercie dydaktycznej Wydziału znalazły się także studia podyplomowe:architektura wnętrz ogrodowych i krajobrazowych oraz aranżacje florystyczne a od 1 października 2015 r. będzie także integrowania produkcja roślin.

Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu wykształcił 9219 absolwentów, w tym 7257 magistrów inżynierów oraz 1962 inżynierów (dane z grudnia 2014 r.).

Nauczyciele akademiccy Wydziału prowadzą również zajęcia dydaktyczne na Wydziale Agrobioinżynierii, Biologii i Hodowli Zwierząt, Nauk o Żywności i Biotechnologii oraz Wydziale Inżynierii Produkcji.

Baza lokalowa katedr tworzących Oddział Ogrodniczy była skromna. W latach 1966-70 zajmowały one kilka pokoi w budynku tzw. Agrotechniki przy ul. Akademickiej 13. Z chwilą utworzenia Wydziału Ogrodniczego w budynku Agrotechniki pomieszczenia otrzymały Zakład Genetyki i Hodowli Roślin Ogrodniczych, Zakład Botaniki, Zakład Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych i Instytut Ochrony Roślin. Instytut Produkcji Ogrodniczej zajął prawe skrzydło w budynku przy ul. Leszczyńskiego 7. Dynamiczny rozwój Wydziału i wzrost liczby studentów oraz kadry naukowej, jak też potrzeby badawcze sprawiły, że w 1988 r. decyzją władz Uczelni, po remoncie budynku przy ul. Leszczyńskiego 58, swoją siedzibę otrzymały tam Katedry: Sadownictwa, Warzywnictwa, Roślin Ozdobnych, Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych, Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego, a także Katedra Ekonomiki Ogrodnictwa. W budynku przy ul. Leszczyńskiego 7 pozostały Katedry: Fitopatologii, Entomologii oraz Ochrony i Kwarantanny Roślin. Sytuacja lokalowa uległa zmianie dopiero w 2013 r. Po oddaniu do użytku nowo wybudowanegoCentrum Innowacyjno-Wdrożeniowego Nowych Technik i Technologii w Inżynierii Rolniczej przy ul. Głębokiej 28, decyzją JM Rektora Mariana Wesołowskiego swoje pomieszczenia otrzymały tam Instytut (obecnie Katedra) Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu oraz Katedra Projektowania i Konserwacji Krajobrazu. Oprócz pomieszczeń dla pracowników Katedry dysponują nowocześnie wyposażonymi pracowniami: projektowymi, rysunku i malarstwa, pracownią rzeźby, które służą studentom kierunku architektura krajobrazu, a także pracownią komputerową, florystyczną, dendrologiczną oraz wyspecjalizowanym laboratorium in vitro, które stanowią bazę badawczą i dydaktyczną także dla studentów innych kierunków, a zwłaszcza ogrodnictwa.

Bazę doświadczalną Wydziału stanowi Gospodarstwo Doświadczalne Felin, gdzie Katedry Warzywnictwa, Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu, Sadownictwa, Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego, Genetyki i Hodowli Roślin, a także Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych mają szklarnie, tunele, sad i pola doświadczalne. W 2014 r. do użytku oddano nowocześnie wyposażoną Pracownię Terenową Katery Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego. Obecnie planuje się rozbudowę i restrukturyzację bazy badawczej i dydaktycznej Wydziału i utworzenie na Felinie nowoczesnego Centrum Innowacji w Ogrodnictwie.