2020
Złota droga i Zielona droga.
Złota droga (tzw. Gold Open Access) polega na publikowaniu w otwartych czasopismach, zapewniających dostęp do wszystkich artykułów na swojej stronie internetowej bez barier technologicznych (na przykład bez konieczności logowania się), finansowych (za darmo) i prawnych (na otwartych licencjach lub przynajmniej w ramach gratis open access)”1.
Istnieją także tzw. czasopisma hybrydowe – takie, które publikują artykuły w modelu subskrypcyjnym jak i otwartym.
W przypadku zagranicznych czasopism publikowanie w modelu otwartym może wiązać się z opłatą publikacyjną obejmującą koszty redakcyjne tzw. Article Processing Charges – APC, którą ponosi autor.
Zielona droga (tzw. Green Open Access) polega na samodzielnym archiwizowaniu pracy przez autora w otwartych repozytoriach.
“Możliwość bezpośredniego udostępniania tekstów w otwartym repozytorium przez autorów zależy od polityki wydawcy. Niektórzy wydawcy, nawet w wypadku czasopism zamkniętych, zezwalają na deponowanie w otwartym repozytorium różnych wersji (na przykład preprint lub postprint) opublikowanych tekstów. Nierzadko wydawcy nakładają wymóg tak zwanego embarga czasowego, to znaczy zdeponowanie tekstu w repozytorium jest możliwe po upływie określonego czasu od daty opublikowania.”2
„Autor powinien upewnić się, czy w świetle postanowień zawartej z wydawcą umowy może udostępnić
w repozytorium daną wersję publikacji.”3
- Polityki wydawców wobec samoarchiwizacji:
Serwis Sherpa/RoMEO służy pomocą i umożliwia sprawdzenie polityki wydawców w zakresie samoarchiwizacji prac przez autorów w repozytoriach lub archiwach.
Kolory w serwisie odpowiadają przyjętej przez wydawcę polityce i oznaczają odpowiednio:
zielony – dozwolone są pre printy, postprinty i wersje wydawcy;
niebieski– dozwolone są postprinty;
żółty– dozwolone są preprinty;
biały – samoarchiwizowanie nie jest dozwolone;
– preprint, to artykuł sprzed recenzji i prac redakcyjnych (tekst przed przesłaniem do redakcji czasopisma);
– postprint, to wersja po recenzji i pracach redakcyjnych.
- Repozytoria:
- Lista wybranych repozytoriów zebrana na stronie BG UP – [link]
- DOAR (Directory of Open Access Repositories) – międzynarodowy katalog otwartych repozytoriów akademickich – [link]
1,2E. Majdecka, K. Strycharz: Otwarta nauka: prawo autorskie i wolne licencje. Warszawa: Centrum Cyfrowe 2018,
s. 16-17 https://ngoteka.pl/bitstream/handle/item/362/Centurm-Cyfrowe_otwarta%20nauka_www.pdf?sequence=1
3MNiSW: Otwarty dostęp do publikacji naukowych odpowiedzi na niektóre często zadawane pytania https://www.gov.pl/attachment/76105d8d-9220-4d4e-bcf5-a870cc291710
Programy publikowania otwartego
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie uczestniczy w następujących programach publikowania otwartego:
- w licencji akademickiej: Springer, Elsevier, Scoap3;
- w licencji konsorcyjnej: American Chemical Society (ACS), Cambridge University Press (CUP), Oxford University Press (OUP), Taylor&Francis (T&F).
Program publikowania otwartego Springer
Program został zakończony po wykorzystaniu puli 1466 artykułów na 2024 rok. Wznowienie programu będzie możliwe w pierwszym kwartale 2025 roku po przyznaniu przez MNiSW finansowania na 2025 rok i po podpisaniu nowej umowy z wydawcą.
Program publikowania otwartego Elsevier
Program został zakończony po wykorzystaniu puli 1013 artykułów na 2024 rok. Wznowienie programu jest planowane na 1. kwartał 2025 roku po otrzymaniu finansowania MNiSW oraz po podpisaniu nowej umowy na licencję krajową Elsevier. Program będzie obejmował artykuły wysłane do czasopism już w 2025 roku.
W styczniu 2023 r. program A został wznowiony dla artykułów wysłanych do recenzji w 2023 r. z nową pulą 1013 artykułów. Uległa zmianie lista czasopism objętych tym programem, co jest powiązane z ograniczeniem zakresu licencji na dostęp do czasopism (link w szczegółach). W związku z wyczerpaniem się puli artykułów dostępnych na rok 2023, z dniem 5.12.2023 r. program OA Elsevier został zamknięty.
Program B (10% rabatu na APC) działa zgodnie z komunikatem z 20 stycznia 2022 r., dotyczy prac wysłanych do recenzji w 2021 roku. W tym programie wydawca utrzymuje dostęp krajowy do czasopism w zakresie licencji z 2021 r. Program B nie będzie kontynuowany dla artykułów wysłanych w kolejnych latach.
Program międzynarodowy Scoap3
Sponsoring Consortium for Open Access Publishing in Particle Physics (SCOAP3) to międzynarodowe konsorcjum koordynowane przez CERN, które od początku roku 2014 finansuje otwarte publikacje naukowe z zakresu fizyki cząstek.
W roku 2022 program jest kontynuowany oraz nie ma ograniczeń na liczbę artykułów.
Licencja konsorcyjna ACS
W aktualizacji z 30 stycznia 2023 ICM poinformował, że MEiN potwierdził dofinansowanie dla licencji na lata 2023-2025.
Program został zakończony po wykorzystaniu puli 398 artykułów na 2024 rok. Program zostanie wznowiony 1 stycznia 2025 roku z nową pulą.
Licencja konsorcyjna CUP
Licencja zawieszona w związku z brakiem dofinansowania.
Licencja konsorcyjna OUP
Umowa na licencję OUP w 2024 r. została podpisana 13.09.2024 r. Program publikowania otwartego został uruchomiony w ramach nowej umowy z nieograniczoną pulą artykułów na 2024 rok. Program publikowania był zawieszony od 1 stycznia 2024 roku, artykuły opublikowane w okresie zawieszenia programu będą mogły zostać zamienione na model otwarty (“retroaktywacja”).
Licencja konsorcyjna T&F
Program został zakończony po wykorzystaniu puli 97 artykułów na 2024 rok. Wznowienie programu będzie możliwe w 1. kwartale 2025 roku po przyznaniu przez MNiSW finansowania na 2025 rok i po podpisaniu nowej umowy z wydawcą.
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
NIP 712 010 37 75
REGON 000001896
ePUAP: /UP-Lublin/SkrytkaESP