2020
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego włącza dane badawcze do danych sektora publicznego i określa je jako: „dokumenty w formie cyfrowej, inne niż publikacje naukowe, które są gromadzone lub opracowywane w ramach działalności badawczo-naukowej i są wykorzystywane jako dowody w procesie badawczym bądź też są powszechnie akceptowane w środowisku naukowym jako konieczne do weryfikacji poprawności ustaleń i wyników badań”.
Obejmują one wszystko co zostało wytworzone w ramach prowadzonych badań:
– dane surowe,
– dane opracowane.
Przez otwarte dane badawcze należy rozumieć, dane badawcze do których każdy ma dostęp, może je wykorzystać w swojej pracy, może je modyfikować i udostępniać z poszanowaniem prawa.
Zalecenie dotyczące otwierania danych badawczych znalazły się m.in. w:
Poradnik opracowany przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego. Publikacja ta została przygotowana z myślą o naukowcach oraz data stewardach, w ramach działań edukacyjnych prowadzonych na platformie Navoica, dotyczących zarządzania danymi badawczymi. Poradnik przedstawia obowiązujące wytyczne i regulacje związane z danymi badawczymi, analizuje proces zarządzania nimi na wszystkich etapach cyklu życia danych oraz omawia kluczowe zagadnienia prawne. Stanowi on kompleksowe kompendium wiedzy, wspierające efektywne i zgodne z aktualnymi standardami podejście do danych w działalności naukowej. Publikacja dostępna jest w formacie PDF w otwartym dostępie – można ją pobrać ze strony Platformy Otwartej Nauki: https://pon.edu.pl/dane-materialy. Poradnik udostępniany jest na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 (CC BY), która pozwala na kopiowanie, rozprowadzanie, i modyfikowanie utworu, pod warunkiem wskazania źródła. https://pon.edu.pl/images/2025/poradnikv2.pdf
Zasady FAIR Data (https://www.go-fair.org/fair-principles/)
odnoszą się do standardu przechowywania
i publikowania danych badawczych. Służą one jako wytyczne do umożliwienia ich ponownego wykorzystania
w określonych warunkach przez ludzi i maszyny:
– Findable – powinny być możliwe do znalezienia, opatrzone metadanymi, trwałymi identyfikatorami np. DOI;
– Accessible – powinny być dostępne (określone warunki dostępu, wymagane oprogramowanie, dostępność metadanych);
– Interoperable – powinny być interoperacyjne (możliwość przetwarzania danych, możliwość wymiany i połączenia z innymi zbiorami danych, otwartość wykorzystanego oprogramowania, wykorzystanie standardowych metodologii i słowników);
– Reusable – powinny nadawać się do ponownego użycia (zarchiwizowane na odpowiedniej licencji, uwzględnienie okresu embarga lub karencji).
Dane badawcze mogą być deponowane w otwartych repozytoriach danych.
Otwarte repozytoria danych badawczych:
- RepOD – ogólne repozytorium przeznaczone na małe dane badawcze – to serwis umożliwiający otwarte udostępnianie danych badawczych;
- Zenodo – ogólne repozytorium małych danych badawczych i publikacji naukowych prowadzone przez CERN;
- re3data.org – międzynarodowy rejestr repozytoriów danych badawczych ze wszystkich dyscyplin, umożliwia przeglądanie listy repozytoriów danych z podziałem na typ, dziedzinę i kraj.
Przewodniki opracowane przez ICM UW w ramach projektu Dziedzinowe repozytoria otwartych danych badawczych:
Plan zarządzania danymi badawczymi – Data Management Plan (DMP) to dokument określający w jaki sposób dane badawcze mają być zarządzane zarówno w czasie trwania projektu badawczego, jak i po jego zakończeniu. Obecnie stanowi on wymóg w wielu programach finansujących badania (w tym: H2020, NCN).
Należy odnieść się w nim do:
– pochodzenia i pozyskania danych,
– formatów i typów plików, objętość danych, metodologii, metadane,
– zasad przechowywania danych: krótko i długoterminowego,
– zasad dostępu i korzystania z danych,
– prawnoautorskich i etycznych aspektów zarządzania danymi (prawa autorskiego, praw własnościowych, danych niejawnych),
– zasobów potrzebnych do zarządzania danymi.
Plan można modyfikować w trakcie trwania projektu. Publikacji podlegają dane, które nie naruszają tajemnic
i interesów związanych z komercjalizacją.
Przydatne materiały:
- NCN-Plan zarządzania danymi badawczymi– odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (06.03.20r.)
- Wytyczne NCN w zakresie Data Management Plan dla wnioskodawców
- Narzędzie wspomagające tworzenie DMP wraz z przykładami (amerykańskie wymogi): DMPTool*
- Narzędzie wspomagające tworzenie DMP wraz z przykładami (brytyjskie wymogi): DMPOnline*
- Kurs zarządzania danymi badawczymi na platformie Cursea – Research Data Management and Sharing
(online/w j.ang.) - Przykłady planów zarządzania danymi badawczymi na stronie Digital Curator Centre*
- Praktyczny przewodnik dot. ujednoliconych europejskich praktyk związanych z zarządzaniem danymi naukowymi* (w j.ang.)
* narzędzia i strony internetowe pochodzą z Wytycznych NCN
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin
NIP 712 010 37 75
REGON 000001896
ePUAP: /UP-Lublin/SkrytkaESP