Jaki związek ma depresja z kwasami N-3? Zapraszamy do przeczytania kolejnego artykułu z cyklu: „Poznaj świat nauk o żywności” przygotowanego przez naszych naukowców z Wydziału Nauk o Żywności i Biotechnologii.

Żywność bogata w kwasy N-3 wspomaga leczenie depresji.

W ostatnich latach nastąpił znaczący wzrost liczby osób ze zdiagnozowanymi zaburzeniami depresyjnymi, cierpi na nie ponad 300 milionów osób (Firth i in., 2019). Z danych Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, że refundowane leki przeciwdepresyjne w 2021 r. wykupiło 1,5 mln osób i było to wzrost o 59% na przestrzeni 10 lat (NFZ, 2023). Według WHO depresja do 2030 roku będzie główną przyczyną niepełnosprawności na całym świecie (Bains i in., 2020). Leczenie farmakologiczne tej choroby wykazuje skuteczność u co trzeciej osoby, a jej nawrót obserwuje się u 50% wyleczonych przypadków (Lassale i in., 2019). Z tego względu poszukuje się nowych metod, wspomagających terapię depresji. Wiele badań potwierdziło, że istnieje związek pomiędzy niektórymi składnikami żywności a występowaniem depresji (Firth i in., 2020). Wskazuje się na takie składniki jak: kwasy n-3, polifenole, probiotyki i prebiotyki, a także niektóre witaminy i składniki mineralne (Dinan i in. 2019). Zwiększenie świadomości chorych i włączenie do diety odpowiedniej żywności może okazać się pomocne w poprawie skuteczności leczenia.

Kwasy tłuszczowe omega-3 należą do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) i pełnią wiele istotnych funkcji. Do kwasów n-3 zalicza się kwas alfa-linolenowy (ALA), z którego przekształceń mogą powstać zawierające większą ilość wiązań podwójnych kwasy takie jak: kwas eikozapentaenowy (EPA) oraz kwas dokozaheksaenowy (DHA). Centralny układ nerwowy zawiera znaczne stężenia PUFA, gdzie kwas DHA stanowi około 10 – 15% wszystkich kwasów tłuszczowych w mózgu (Larrieu i Laye, 2018).

Niedobory kwasów n-3 w organizmie są związane z zaburzeniami w neurotransmisji przekaźników nerwowych, uczestniczących w zaburzeniach nastroju takich jak: noradrenalina, serotonina oraz dopamina. Suplementacja EPA jest w stanie przywrócić równowagę w funkcjonowaniu osi HPA i oddziaływanie  neuroprzekaźników (Farioli-Vecchioli i in., 2018).

Przeciwdepresyjne właściwości kwasów omega-3 mogą również wynikać z ich działania przeciwzapalnego. Kwasy te hamują syntezę cytokin prozapalnych, a kwas EPA wpływa na zmniejszenie wytwarzania metabolitów kwasu arachidonowego, które powodują stany zapalne. Kwasy z grupy n-3 wykazują również działanie antyoksydacyjne, hamują wytwarzanie wolnych rodników powstających m.in. podczas stanu zapalnego (Song i in., 2016). Udowodniono ich korzystny wpływ na płynności błon komórkowych.

Działanie przeciwzapalne może dodatkowo wynikać z wpływu kwasów omega-3 na mikrobiotę jelitową. Są w stanie modulować jej skład, promując wzrost korzystnych bakterii. Szczególnie istotny jest wzrost drobnoustrojów wytwarzających krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Dodatkowo uważa się, że ograniczają wzrost liczby organizmów wytwarzających lipopolisacharyd, indukujący stan zapalny. Zmniejszają także przepuszczalność bariery jelitowej, zarówno przez stymulowanie wzrostu bakterii probiotycznych, jak i wpływ na białka zachowujące jej integralność (Costantini i in., 2017).

W związku z licznymi badaniami potwierdzającymi korzystny wpływ kwasów tłuszczowych omega-3, Międzynarodowe Towarzystwo Psychiatrii Żywieniowej stworzyło wytyczne dotyczące tych związków w leczeniu poważnych zaburzeń depresyjnych. Zaleca się suplementacje EPA i DHA w stosunku >2:1, w ilości 1 – 2 g/dziennie. Czas trwania kuracji powinien wynosić 8 tygodni, biorąc pod uwagę czas potrzebny do wbudowania się kwasów w błony biologiczne w obszarach mózgu, a także dalsze działania przeciwzapalne (Guu i in., 2019).

Metanaliza badań z udziałem ponad 150 tys. osób wykazała, że wysokie spożycie ryb może zmniejszać ryzyko depresji, a potencjalne korzyści przewyższają zagrożenia (metylortęć) (Li i in., 2016). Również w innych badaniach dowiedziono, że spożycie ryb, będących źródłem n-3 jest związane z mniejszym ryzykiem wystąpienia depresji (Grosso i  in., 2016).

Metaanaliza badań wykazała, że suplementacja kwasami tłuszczowymi omega-3 w dawce 1 g/dzień, zawierająca ponad 60% EPA wywiera korzystny wpływ na objawy depresyjne (Liao i  in., 2019). Inna metaanaliza badań dowiodła, że suplementacja kwasów n-3 z wyższą zawartością EPA zmniejszają objawy choroby (Zgang i  in., 2020). Wykazano, że wśród osób starszych z depresją dawki kwasów n-3 w ilości 1,3 g/dzień poprawiają ich samopoczucie (Bae i  Kim, 2018).

Tematyka wyborów żywieniowych osób cierpiących na depresję, a także poszukiwanie powiązań pomiędzy składnikami żywności a zdrowiem psychicznym budzi szerokie zainteresowanie wśród studentów naszego Wydziału, które przekłada się na liczne badania w tym zakresie realizowane w ramach prac magisterskich.

dr inż. Agnieszka Malik
Katedra Biotechnologii, Mikrobiologii i Żywienia Człowieka
Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii

[Cykl „Poznaj świat nauki o żywności” to seria artykułów popularnonaukowych przygotowywanych przez naukowców z Wydziału Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie].

Bibliografia:

1. Bae J. H. I G. Kim, 2018. Systematic review and meta-analysis of omega-3-fatty acids in elderly patients with depression. Nutrition Research, 50, 1–9, doi:10.1016/j.nutres.2017.10.013.
2. Bains N., Abdijadid, 2020. Major Depressive Disorder. In: StatPearls Publishing, Treasure Island; (dostęp 13.06.2023 r.)
3, Costantini L., R. Molinari, B. Farinoni N. Merendino, 2017. Impact of omega-3 fatty acids on the gut microbiota. International Journal of Molecular Sciences, 18(12), 2645. doi.org/10.3390/ijms18122645.
4. Dinan T.G., C. Stantona, C. Long-Smith, P. Kennedy, J.F Cryan, M.C Cowan, J.W Van Der Kamp I. Y. Sanz, 2019. Feeding melancholic microbes: MyNewGut recommendations on diet and mood. Clinical Nutrition, 38(5), 1995-2001.
org/10.1016/j.clnu.2018.11.010.
5. Firth J., W. Marx, S. Dash, R. Carney, S. B. Teasdale, M. Solmi, B. Stubbs, F. Schuch, B. Carvalho, A. F. Jacka, J. Sarris, 2019. The effects of dietary improvement on symptoms of depression and anxiety: a meta-analysis of randomized controlled trials. Psychosomatic Medicine, 81(3), 265–280, doi: 10.1097/PSY.0000000000000673.
6. Farioli-Vecchioli S.; Sacchetti S., di Robilant N., Cutuli D., 2018. The role of physical excrcise and omega-3 fatty acids in depressive illness in the elderly. Neuropharmacology, 16 (3), 308-326(19), doi: 10.2174/1570159X15666170912113852
7. Grosso G., A. Micek, S. Marventano, S. Castellano, A. Mistretta, A. Pajak, F. Galvano, 2016. Dietary n-3 PUFA, fish consumption and depression: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Journal of Affective Disorders, 205, 269–281, doi: 10.1016/j.jad.2016.08.011.
8. Guu T.W., D. Mischoulon, J. Sarris, J. Hibbeln, R.K. Mcnamara, K. Hamazaki, M.P. Freema, M. Maes, Y.J. Matsuoka, R.H. Belmaker, F. Jacka, C. Pariante, M. Berk, W. Marx I K.P. Su, 2019. International Society for Nutritional Psychiatry research practice guidelines for omega-3 fatty acids in the treatment of major depressive disorder. Psychotherapy and Psychosomatics, 88, 263-273. doi: 10.11
59/000502652.
9. Larrieu T., Laye, 2018. Food for mood: relevance of nutritional omega-3 fatty acids for depression and ankiety. Frontiers in Physiology, 6 (9), 1047, doi: 10.3389/fphys.2018.01047.
10. Lassale C., G. D. Batty, A. Baghdadli, F. Jacka, A. Sánchez-Villegas, M. Kivimäki, T. Akbaraly, 2019. Healthy dietary indices and risk of depressive outcomes: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Molecular Psychiatry, 24(7), 965–986, doi: 10.1038/ s41380-018-0237-8.
11. Liao Y., B. Xie, H. Zhang, Q. He, L. Guo, M. Subramaniapillai, B. Fan, C. Lu, R. Mclntyer, 2019. Efficacy of omega-3 PUFAs in depression: a meta-analysis. Translational psychiatry, 9(1), 190, doi: 10.1038/s41398-019-0515-5.
12. NFZ o zdrowiu. Depresja. 2023 (przeglądano 13.06.2023 r.)
13. Song C., C.H. Shieh, Y.S. Wu, A. Kalueff, S. Gaikwad I K.P. Su, 2016. The role of omega-3 polyunsaturated fatty acids eicosapentaenoic and docosahexaenoic acids in the treatment of major depression and Alzheimer’s disease: acting separately or synergistically? Progress in Lipid Research, 62, 41-54. doi: 10.1016/j.plipres.2015.12.003.
14. Zgang M. M., Y. Zou, S. Li, L. Wang, Y. Sun, L. Shi, L. Lu, Y. P. Bao, S. X. Li, 2020. The efficacy and safety of omega-3 fatty acids on depressive symptoms in perinatal women: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Translational Psychiatry, 10(1), 193, doi: 10.1038/s41398-020-00886-3.