Warsztaty w ramach projektu: „Sieć badawcza uczelni przyrodniczych na rzecz rozwoju polskiego sektora mleczarskiego – projekt badawczy”

Obszar III: Popularyzowanie spożycia wyrobów mleczarskich oraz opracowanie innowacyjnego modelu upowszechniania nowej wiedzy o produktach mleczarskich w aspekcie ich właściwości prozdrowotnych.

Sprawozdanie z „Mlecznych Warsztatów” które odbyło się dnia 3 czerwca 2025 r. w Szkole Podstawowej nr 3 im. Juliusza Słowackiego w Lublinie.

Zespół: prof. dr hab. Katarzyna Ognik, mgr Anna Lipian-Głos, prof. dr hab. Magdalena Krauze, dr hab. Anna Stępniowska, mgr Paulina Osowska, mgr Karolina Różaniecka-Zwolińska

Adresat warsztatów: dzieci klas 1-6.

„Mleczne Warsztaty” przeprowadzono w ramach Pikniku Rodzinnego organizowanego przez Szkołę Podstawową nr 3 im. Juliusza Słowackiego w Lublinie. Warsztaty to wyjątkowe zajęcia edukacyjne łączące naukę z zabawą, pozwalające na stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi poznawczemu, szczególnie: rozumowaniu, wnioskowaniu, przewidywaniu. Warsztaty cieszyły się dużym zainteresowaniem zarówno wśród najmłodszych dzieci, jak i tych nieco starszych.

Celem warsztatów była popularyzacja spożywania mleka i produktów mleczarskich – poprzez edukację żywieniową w trakcie prostych, efektownych doświadczeń z wykorzystaniem produktów codziennego użytku – przede wszystkim mleka i produktów mlecznych.

 W programie znalazły się następujące atrakcje:

1. Kolorowe mleko – malowanie na mleku – test na obecność tłuszczu w mleku i działanie sił powierzchniowych

Zabawa: Uczestnicy mogli zaobserwować fascynujące reakcje chemiczne zachodzące między mlekiem, barwnikami spożywczymi i płynem do mycia naczyń. Powstające kolorowe wzory przypominały abstrakcyjne obrazy, co sprawiło, że doświadczenie było nie tylko edukacyjne, ale i artystyczne. Dzieci mogły rozwijać swoją kreatywność, obserwując jak kolory się mieszają i tworzą różne wzory. 

Nauka:

eksperyment pomaga zrozumieć jak chemicznie zbudowane jest mleko i jak działają siły napięcia powierzchniowego. Barwniki spożywcze mają mniejszą gęstość niż mleko, więc pozostają zawieszone pomiędzy molekułami tłuszczu. Płyn do mycia naczyń rozbija molekuły tłuszczu i pozwala barwnikom rozprzestrzenić się w mleku.

2. Test biuretowy na obecność białka w mleku

Zabawa: W ramach tego doświadczenia dzieci mogły porównać ile białek jest w mleku, kefirze, maślance czy jogurcie naturalnym i ocenić, gdzie tego składnika jest więcej, a gdzie mniej. Dzięki reakcji biuretowej, która powoduje zmianę koloru roztworu w obecności białek, uczestnicy dowiedzieli się, jak ważnym składnikiem odżywczym jest białko i jak można je wykrywać.

Nauka: W wyniku reakcji nazywanej biuretową między jonami Cu²⁺ a wiązaniami peptydowymi powstaje kompleks, który ma charakterystyczne granatowe lub fioletowe zabarwienie. Reakcja ta jest specyficzna wyłącznie dla wiązań peptydowych, zaliczanych do wiązań amidowych, co pozwala na łatwe i skuteczne wykrywanie obecności struktur takich jak peptydy i białka w mleku.

3. Zgadywanki i rebusy – czyli co wiesz o mleku

Zabawa: Dla najmłodszych przygotowano zestaw zagadek i rebusów związanych z mlekiem i innymi produktami mleczarskimi. Zabawy te rozwijały logiczne myślenie i kreatywność, a także integrowały uczestników w duchu wspólnej zabawy.

Nauka: stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi poznawczemu dzieci, dzięki czemu  kształtują one umiejętność twórczego myślenia – dziecko uczy się stawiać hipotezy, poszukuje wyjaśnień oraz weryfikuje swoją wiedzę

4. Badanie pH (odczynu) produktów spożywczych, w kontekście „kwasowości mleka”

Zabawa: Uczestnicy poznali właściwości naturalnego wskaźnika pH jakim jest sok z czerwonej kapusty. Dzieci mogły sprawdzić jak sok z czerwonej kapusty zmienia kolor w styczności z cieczami o różnej kwasowości? Dzięki temu mogły sprawdzić, jak mocno „kwaśne” jest mleko i produkty mleczne. Czy jak sok z cytryny, czy też jak coca cola, czy też może jak woda!!! Eksperyment ten wzbudził duże zainteresowanie i był doskonałą okazją do rozmowy o “kwaśności”, czyli tak naprawdę o odczynie (pH) produktów mleczarskich i z czego ona wynika.

Nauka: Sok z kapusty czerwonej zawiera barwniki zwane antocyjanami, które są naturalnymi wskaźnikami kwasowo-zasadowymi. Według American Chemical Society, barwniki te zmieniają kolor w zależności od pH, co pozwala na określenie odczynu substancji. Znaczenie zmian koloru soku z kapusty:

• Czerwony/różowy: Odczyn kwaśny (pH znacznie poniżej 7) – odczyn zbliżony do odczynu kawy, soku pomidorowego, soku z cytryny czy octu
• Fioletowy/niebieski: Odczyn obojętny (pH bliskie 7, dokładnie pH = 6,0-8,0) – odczyn zbliżony do odczynu wody lub mleka
• Zielony/żółty: Odczyn zasadowy (pH powyżej 8) – odczyn zbliżony do białka jaja, sody oczyszczonej, a nawet mydła (pH = 12)

Warsztaty przebiegły w radosnej i twórczej atmosferze. Dzieci z entuzjazmem uczestniczyły w doświadczeniach, zadawały pytania i dzieliły się swoimi spostrzeżeniami. „Mleczne Warsztaty” były doskonałym przykładem na to, że nauka może być fascynująca i dostępna dla każdego, niezależnie od wieku.