Trawy rabatowe – dlaczego warto je uprawiać? Cykl: “Nauki Rolnicze XXI Wieku”

Trawy są ważnymi elementami kształtowania krajobrazu tak naturalnego jak i kulturowego. Pełnią ważną funkcję rekreacyjną w formie muraw trawiastych i innych terenów zieleni, wchodzą również w skład nawierzchni sportowych. Od lat są utożsamiane z trawnikiem, bez którego trudno wyobrazić sobie atrakcyjne wyglądający ogród.

Pojęcie „trawy rabatowe” pojawiło się stosunkowo niedawno, bo w drugiej połowie XX wieku. Jest to określenie umowne, trudne do ujęcia w sztywne ramy definicji botanicznej. Trawy rabatowe w odróżnieniu od trawnika występują pojedynczo bądź sadzone są w grupach. Nie są regularnie koszone. Rozrastają się w różny sposób, mogą zatem tworzyć luźne lub zbite kępy bądź tzw. Darń.

Trawy rabatowe to kolejny, nowy element ozdobny, wprowadzany coraz częściej do aranżacji zarówno ogrodów przydomowych jak i przestrzeni publicznej. Sadząc je w małych ogrodach, należy pamiętać, że gatunki ekspansywne szybko się rozrastają, zagłuszając inne rośliny.

Trawy, jako element aranżacji ogrodowych i parkowych, wykorzystywane były już w ubiegłych stuleciach. W roku 1782 rok, w Angli ukazał się pierwszy wykaz traw ozdobnych, opracowany przez Johna Kingstona Galpine’a; W roku 1883 rok pojawiło się I wydanie „The English Flower Garden”, w którym William Robinson zamieszcza opis wielu gatunków traw rabatowych. Z kolei w Polsce 1927 roku, ukazuje się książka Stefana Makowieckiego „Kwiaty ozdobne”, w której jeden z rozdziałów jest poświęcony trawom ozdobnym.

Pierwszym, który w ogrodnictwie ozdobnym zaczął stosować trawy rabatowe był niemiecki ogrodnik i hodowca roślin Karl Foerster (1874–1970), który, w latach trzydziestych XX wieku, zakłada pierwszą kolekcję traw ozdobnych w Bornim k. Poczdamu. W 2001 r. ogród ten poddano renowacji i wpisano na Listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. W Polsce największa kolekcja traw rabatowych powstaje w 1971 r. w Ogrodzie Botanicznym IHAR w Bydgoszczy. Kolekcje traw rabatowych powstają także w Ogrodach Botanicznych wielu miast.

Trawy mimo przymiotnika „ozdobne” nie zawsze takie skojarzenia prowokują. Często dla wielu z nas trawy są takie same. W ogrodzie dekoracyjność najczęściej kojarzona jest z ozdobnymi, barwnymi kwiatami, oryginalnym kształtem i kolorem liści, bądź niepowtarzalnym pokrojem. Z kolei trawy rabatowe swoją ozdobność zawdzięczają głównie: pięknym, subtelnym kwiatostanom, pokrojowi kęp, które tworzą rodzaj poduch w różnej tonacji od ciemnej zieleni poprzez szarości aż do niebieskości. Jednym z głównych dążeń hodowców było uzyskanie niezwykłej barwy liści. I tak otrzymano formę variegata – o przebarwieniach wzdłuż nerwu głównego oraz formę zebrina – o przebarwieniach poprzecznych. Bardzo widowiskowo prezentuje się Imperata cylindrica ‘Red Baron’ o czerwonych blaszkach liściowych czy wydmuchrzyca magellańska, która tworzy luźne kępy o intensywnym srebrnoniebieskim zabarwieniu liści. Walory ozdobne traw zawdzięczamy także barwie łodyg. W zależności od gatunku i odmiany, są barwy – od zieleni, przez ochry, sepie, brązy, po przebłyski czerwieni.

U niektórych gatunków ozdobą są również nasiona, jak np. Coix lacryma-Jobi uprawiana w Polsce jest jednoroczna, uwalnia olejki lotne zabijające bakterie w otoczeniu. Oryginalnym pokrojem zachwyca zwarty naturalny kobierzec kostrzewy, A egzotyczny charakter innej kompozycji nadają niezrównane, pięknie zabarwione soliterowe, wyprostowane pędy bambusów.

W ogrodzie warto mieć trawy rabatowe bowiem są one eleganckie i zwiewne, niewymagające i odporne, łatwe w uprawie i mają mnóstwo zastosowań. Miotlasty pokrój wprowadza do ogrodu lekkość. Trawy rozrastają się w zwarte barwne kobierce, podkreślając urodę roślin posadzonych w ich sąsiedztwie. Ich wiotkie pędy kontrastują z innymi gatunkami ozdobnymi o większych liściach, zwartej budowie i dużej liczbie kwiatów. Trawy, z wydłużonymi liśćmi i wyprostowanymi kwiatostanami falującymi na wietrze, wprowadzają do ogrodu element ruchu.

Trawy najsilniej rosnące i rozrastające się na boki mogą zasłonić mało dekoracyjne fragmenty ogrodu lub nieciekawe budowle. Wysokie gatunki traw ozdobnych jak miskanty, trawa pampasowa, trzcinniki, ostnice, mozga trzcinowata, mogą stanowić najwyższe piętro kompozycji złożonej z samych traw lub innych bylin. Często trawy posadzone na rabacie budują jej szkielet, są głównymi punktami odniesienia. Również niezwykle majestatycznie będą wyglądać kępy traw wysokich posadzone pojedynczo np. na trawniku. Wiosną współtworzą kompozycję z roślinami cebulowymi, także latem stanowią ciekawe jej uzupełnienie. Jednak ich walory ozdobne są szczególnie ważne jesienią, kiedy to bajeczne wrażenie stwarza wachlarz odcieni żółci, pomarańczu, różu, czerwieni, purpury, brązu i zieleni. Bajkowego uroku nadają ogrodowi także zimą, gdy pokryją się szronem, zapewniając dekoracyjność ogrodowych kompozycji o tej porze roku.

Trawy ozdobne łagodzą sztywne linie architektoniczne. Towarzyszą elementom wodnym w ogrodzie, towarzyszą rzeźbom i małej architekturze, dobrze rosną w pojemnikach, zatem mogą być ozdobą balkonu, tarasu czy wejścia do domu bądź innych współczesnych aranżacji. Nadają nostalgii w miejscach upamiętniających naszych bliskich, są niezastąpione w założeniach naturalistycznych, znajdują także zastosowanie w tworzeniu ogrodów skalnych czy ogrodów na dachu. Niektóre gatunki traw rabatowych nadają się na żywopłoty, tworząc dobrą osłonę przed wiatrem. Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedno zastosowanie traw, mianowicie wzmacnianie suchych, piaszczystych skarp. Nadają się do tego gatunki o silnym i zwartym systemie korzeniowym: wydmuchrzyca piaskowa, spartyna grzebieniasta i piaskownica zwyczajna. Trawy ozdobne są idealne do suchych kompozycji. W przeciwieństwie do wielu innych roślin, ich zakonserwowane kwiatostany wyglądają równie ładnie jak świeże. Nie gubią urokliwych detali i w niewielkim stopniu tracą kolor. Do suszenia na bukiety nadają się różne kwiatostany, kłosy, wiechy, a nawet liście.

Podsumowując należy stwierdzić, że uroda traw jest niezaprzeczalna, są ozdobą ogrodów przydomowych zarówno małych jak i dużych. Coraz powszechniej są wykorzystywane do poprawy estetyki przestrzeni publicznych. Budują przyjazny klimat przestrzeni publicznej. Świetnie komponują się z tradycyjną i nowoczesną stylistyką aranżacyjną. Dzięki dużej różnorodności cech dekoracyjnych i wymagań siedliskowych trawy mają szerokie zastosowanie na terenach zieleni. Ze względu na niskie koszty zakładania i utrzymania nasadzeń, łatwą uprawę oraz dużą odporność na choroby i szkodniki są chętnie wykorzystywane przez architektów krajobrazu przy projektowaniu parków i ogrodów.

Prof. dr hab. Halina Lipińska
Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Krajobrazu
Wydział Agrobioinżynierii

Literatura:

• Rak J. 2009. Trawy ozdobne. Uprawa i pielęgnacja. MULTICO Oficyna Wydawnicza.

• Jon A. 2008. Bambusy i trawy. Prosta droga do sukcesu. DK Solis W-wa.

• Leyhe U. 2010. Trawy i paprocie. Muza SA, Świat Książki.

• Haber i Grabowska B. Kubala T. 2009. Trawy, turzyce, sity, kosmatki. Oficina Botanica. Kraków.