„Szczur – wielkie serce i wielkie problemy” – cykl: „Weterynaria w Nauce i Praktyce XXI Wieku” cz. 2

,,Szczur – wielkie serce i wielkie problemy – czyli pochodzenie, hodowla, wymagania i często występujące choroby u naszych ogonków” cz.2

Najczęściej występujące choroby u szczurów:

Mykoplazmoza – jest to choroba zakaźna powodowana przez występujący naturalnie w układzie oddechowym szczurów drobnoustrój należący do gatunku Mycoplasma pulmonis (8). Choroba może być przekazywana przez bezpośredni kontakt z chorym osobnikiem, także drogą płciową oraz w trakcie porodu ze względu na zdolność tego patogenu do zasiedlania wszystkich błon śluzowych organizmu (7,8). Rozwój oraz stopień nasilenia objawów chorobowych uzależniony jest m.in od statusu immunologicznego danego osobnika, zjadliwości szczepu Mycoplasma spp. oraz możliwego wpływu innych bakterii na przebieg choroby np. Streptococcus pneumoniae, Klebsiella pneumoniae, czy też Corynebacterium spp. Wśród czynników predysponujących do rozwoju mykoplazmozy wyróżnia się: stres, złe warunki bytowania oraz wprowadzanie nowych zwierząt do stada bez zachowania okresu kwarantanny (7,8). Chorobie mogą towarzyszyć następujące objawy: kichanie, duszność oraz wypływ porfiryny w okolicy oczu oraz nozdrzy (8).

Pasożyty zewnętrzne: 

Wszy. Najczęściej występującym gatunkiem wszy u szczurów jest Polyplax spinulosa – grzbietobrzusznie spłaszczone, małe owady żywiące się krwią, których rozwój osobniczy trwa około 26 dni, natomiast larwy wykluwają się już po 5-6 dniach (9,10). Szczególnym zagrożeniem związanym z obecnością tego pasożyta jest możliwość przenoszenia drobnoustrojów chorobotwórczych takich jak: Yersinia pestis, Francisella tularensis oraz krętków Borrelia recurrentis (9,10). Inwazja może przebiegać z objawami takimi jak: swędzenie i uszkodzenia skóry oraz niepokój gryzonia (9,10).

Roztocza. Jednym z najczęściej występujących u szczurów roztoczy jest bytujący w warstwie rogowej naskórka jest Notoedres muris, szczególnie wokół uszu i pyszczka (9,10). Pasożyta tego charakteryzuje okrągły kształt oraz krótkie nogi, a jego cykl rozwojowy trwa około 20 dni  (10). Mogą one wywoływać u naszych pupili objawy takie jak: grudkowate zmiany często występujące z żółtymi strupami oraz pęcherzykami (9).

N.muris, Źródło: Izdebska JN, Rolbiecki L. Sarcoptic mites (Acari, Sarcoptidae) parasitizing the brown rat Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769) (Rodentia, Muridae), with a new data for the fauna of Poland. Ann Parasitol. 2013;59(3):125-128.

Pchły. W przypadku hodowli domowych zazwyczaj dochodzi do okolicznościowych inwazji pcheł z rodzaju Ctenocephalides związanych z występowaniem w sąsiedztwie żywicieli innych niż szczury np. kotów lub psów (9,10). Obecność pcheł może skutkować występowaniem świądu, wyłysień, oraz zmatowienia sierści (9,10).

Ctenocephalides felis, Fot. i0.wp.com/entomologytoday.org/

Nicienie. W grupie tej możemy wyróżnić owsiki z rodziny Oxyuridae zasiedlające końcowy odcinek przewodu pokarmowego, a także gatunki Trichuris muris i Trichosomoides crassicauda. Przy znacznie nasilonej inwazji owsików z rodziny Oxyuridae mogą pojawić się objawy takie jak: spadek masy ciała oraz pogorszenie okrywy włosowej (11). W przypadku silnej inwazji Trichuris muris oraz Trichosomoides crassicauda występują objawy związane z przewodem pokarmowym (biegunki/zaparcia), a ponadto w kale może pojawić się śluz lub krew (9, 11).

Tasiemce. Najbardziej kluczowe znaczenie odgrywają 2 gatunki znajdujące się w świetle jelita cienkiego szczurów: Rodentolepis nana (Hymenolepis nana) i Hymenolepis diminuta (11). Do zarażenia dochodzi zazwyczaj poprzez spożycie żywiciela pośredniego (głównie owady), natomiast sama inwazja u szczurków przebiega w większości bezobjawowo.

Jajo Hymenolepis nana, Fot. cdc.gov

Jajo Hymenolepis diminuta, Fot. cdc.gov/dpdx/

Pierwotniaki. Do grupy tej należą m.in wiciowce z rodzaju Giardia m.in. G. Intestinalis oraz G. muris. Do zarażenia dochodzi poprzez zjedzenie inwazyjnych cyst a towarzyszące objawy to głównie biegunki oraz utrata masy ciała (10,11). Do grupy pierwotniaków występujących u szczurków zaliczyć można także Cryptosporidium (C. wrairi, C. muris), których obecność oprócz zaburzeń w pracy przewodu pokarmowego może doprowadzić nawet do śmierci (11).

Giardia intestinalis Fot. static.wixstatic.com

Grzybice zewnętrzne – powodowane są najczęściej przez dermatofity należące do gatunku Trichophyton mentagrophytes. Objawy chorobowe zazwyczaj obejmują okolice karku, głowy oraz ogona i przybierają postać okrągłych lub rozsianych łuszczących się zmian, bez oznak świądu (9).

Guzy gruczołu sutkowego – należą do najczęściej występujących nowotworów u szczurów (12). Pomimo faktu, że zmiany nowotworowe u szczurów najczęściej mają łagodny charakter i są dobrze odgraniczone od okolicznych tkanek, niestety tempo ich wzrostu jest bardzo szybkie a rokowanie niepomyślne (1,12). Wśród czynników predylekcyjnych rozwoju nowotworów gruczołu sutkowego u szczurów wyróżnia się: predyspozycje genetyczne, procesy starzenia oraz zmiany hormonalne szczególnie u samic w średnim wieku (12). W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia guzów gruczołu sutkowego, zaleca się przeprowadzenie owariohisterektomii u samiczek w wieku od 4-7 miesięcy (1).

Zdj. 1 Guzy sutków pachowe, Zdj. 2 Guzy sutków brzuszne i pachwinowe
Fot. Guzy gruczołu sutkowego u szczurów – etiologia, rozpoznawanie i leczenie” – Agata Godlewska, Karolina Barszcz, Wojciech Bielecki – Życie Weterynaryjne,2014, s. 56

Gruczolaki przysadki mózgowej – należą w dużej części do guzów o dużym rozmiarze, wśród których najczęściej diagnozowane są guzy prolaktynowe (13,14). Stosunkowo mniej natomiast występuje guzów mieszanych produkujących zarówno prolaktynę jak i hormon wzrostu oraz guzów nieaktywnych hormonalnie (13,14). Częstość ich występowania przeważa nad innymi zmianami rozrostowymi, również wywodzącymi się z przysadki mózgowej (13). Wśród objawów towarzyszących wymienia się: niedowład kończyn piersiowych a z wraz z postępowaniem choroby obejmujący także kończyny miedniczne, zaburzenia odruchu połykania, jedno- lub obustronny wytrzeszcz gałek ocznych, objawy zespołu przedsionkowego, zaś sporadycznie mogą pojawiać się: ataki padaczkowe, zaburzenia świadomości,  problemy z oddychaniem oraz zaburzenia regulacji ciepłoty ciała (13,14).

Ropomacicze (EPC – endometritis-pyometra complex) – zapalenie błony śluzowej macicy, w przebiegu którego dochodzi do nagromadzenia się ropnej wydzieliny w świetle co stwarza idealne środowisko do wzrostu bakterii np. Escherichia coli, Streptococcus spp., Staphylococcus spp.,  Corynebacterium spp. czy Pseudomonas (15). Etiopatogeneza tej choroby nie jest do końca wyjaśniona. Najważniejszą rolę odgrywają 2 czynniki: hormonalny oraz zakaźny. Przy otwartej formie ropomacicza występuje ropny wypływ z dróg rodnych (15). Zamknięta postać choroby początkowo przebiega bez objawów zewnętrznych (15). Pojawiają się one dopiero w miarę rozwoju toksemii: zwiększone pragnienie, brak apetytu, osowienie a w konsekwencji może dojść do wstrząsu toksycznego (15).

Macica szczura wypełniona ropą fot. ratguide.com

Działania profilaktyczne opierają się przede wszystkim na utrzymaniu szczurków w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej poprzez:

1. zapewnienie dobrej diety i stałego dostępu do świeżej wody, odpowiedniej porcji ruchu oraz czystości w klatce
2. kontrolę temperatury oraz wilgotności w pokoju, w którym przebywają szczury
3. separację szczurów od innych zwierząt domowych głównie kotów i psów, zmniejszając w ten sposób ryzyko stresu, ale także zakażeń międzygatunkowych
4. stałą obserwację pupila, głównie pod kątem zmian zewnętrznych oraz kontroli jego masy ciała oraz zwracanie uwagi na pojawienie się niepokojących objawów i zmian w zachowaniu
5. wizyty u lekarza weterynarii oraz wykonywanie badań kontrolnych m.in. kału

wykonanie zabiegu kastracji/sterylizacji chirurgicznej młodych osobników

lic. Joanna Kowalik oraz dr hab. Mariola Bochniarz
Zakład Mikrobiologii
Katedra Przedklinicznych Nauk Weterynaryjnych