Rynek żywności ekologicznej – wyzwanie dla współczesnego rolnictwa. Cykl: “Nauki Rolnicze XXI Wieku”

Współczesny rynek żywności możemy podzielić na cztery subrynki: rynek żywności funkcjonalnej, rynek artykułów konwencjonalnych, rynek produktów wygodnej żywności oraz rynek żywności ekologicznej (Łuczka, 2019). Światowy rynek żywności ekologicznej szacowany jest na 135 miliardów euro. 2% obszaru światowych upraw objętych jest certyfikacją ekologiczną.

Globalny obszar upraw ekologicznych wzrósł w 2022 r. o ponad 20 mln hektarów i w 2022 roku osiągnął  96 mln hektarów. Znacząco wzrosła także liczba producentów ekologicznych, przekraczając 4,5 miliona. Sprzedaż żywności ekologicznej w 2022 roku sięgnęła blisko 135 miliardów euro. W 2000 roku było to 15,1 miliarda Euro. Średnioroczne globalne wydatki na żywność ekologiczną per capita wynoszą 17 Euro.  Do głównych wyzwań stojących przed światowym rynkiem żywności organicznej zalicza się rosnące ceny żywności na skutek inflacji, czynniki geopolityczne zakłócające łańcuchy dostaw, wpływ konfliktu ukraińskiego na gospodarkę oraz obawy o nadpodaż w następstwie zwiększonej podaży.

Popyt konsumentów na żywność ekologiczną jest zróżnicowany i wynika z powodów zdrowotnych, etycznych i środowiskowych. Jednakże konkurencja ze strony produktów takich jak żywność alternatywna pochodzenia roślinnego, produkty dla vegan i produkty wolne od GMO utrudnia wyróżnienie żywności EKO/BIO na rynku. Sektor rolnictwa ekologicznego Unii Europejskiej twierdzi, że Komisja Europejska powinna bardziej zachęcać konsumentów do kupowania produktów ekologicznych. (FiBL, 2024).

Produkcja żywności metodami ekologicznymi ma ogromne znaczenie w tak mocno dziś propagowanej koncepcji zrównoważonego rozwoju. Strategia ta powinna realizować cele społeczne, ekonomiczne i ekologiczne. Łączy ona działania, które mają zaspokoić podstawowe potrzeby społeczeństwa, poprawić jakość życia oraz zapewnić odpowiednią ilość dóbr i usług z działaniami zmierzającymi do poprawy stanu środowiska naturalnego i ochrony jego dóbr (Domagalska, Buczkowska, 2015). Produkcja ekologiczna to innowacja, postęp i bardzo wysoki poziom specjalistycznej wiedzy. W rolnictwie ekologicznym, aby osiągnąć zadowalające plony, trzeba rozumieć przyrodę, rolnictwo i procesy związane z uprawą każdej rośliny. Rolnictwo ekologiczne to sztuka kierowania tymi procesami i tymi mechanizmami, tak aby uzyskać produkt najwyższej jakości (Smoluk-Sikorska i in., 2024).

Rynek produktów ekologicznych posiada swoją specyfikę, która jest uwarunkowana swoistymi zachowaniami i świadomością ekologiczną konsumentów, stopniem rozwoju gospodarczego i majętnością, prowadzoną polityką rolną oraz warunkami naturalnymi panującymi na terenie poszczególnych krajów europejskich jak i całego świata (Wojciechowska-Solis i in., 2024).

Rosnący dobrobyt społeczeństw, rosnąca świadomość konsumentów w zakresie jakości i bezpieczeństwa żywności oraz wpływ żywności ekologicznej na zdrowie ludzkie sprzyjają zwiększonym zakupom żywności ekologicznej. Popyt na żywność ekologiczną napędzany jest głównie trendami w zachowaniach konsumenckich, które są wynikiem wzrostu świadomości klientów i ich koncentracji na jakości. Jakość żywności ekologicznej jest głównym powodem jej przewagi konkurencyjnej nad żywnością konwencjonalną. Dodatkowo, co warto zauważyć, według raportu Nielsena pandemia koronawirusa nie zahamowała popytu na produkty ekologiczne w krajach europejskich, wręcz przeciwnie – konsumenci chętniej kupowali produkty oznaczone „ekoliściem” (Rys.1).

Rys.1 Logo produktów ekologicznych

Źródło: https://www.gov.pl/web/psse-kepno/konkurs-eko-jest-lepsze (29.10.2024)

Współczesny konsument coraz częściej szuka różnego rodzaju wartości (zdrowotnych, etycznych, społecznych, estetycznych) związanych z konsumpcją nabywanej żywności, przywiązując coraz większe znaczenie do świeżości, smaku, ekologii i pochodzenia produktu. Coraz częściej pyta sprzedawców, czy nabywane produkty zawierają szkodliwe substancje i chętniej kupuje tradycyjnie wytwarzane wędliny i pieczywo, naturalnie dojrzewający ser, warzywa, miody pitne, soki wyciskane z owoców nie znających chemii, dżemy i konfitury oraz alkohole robione z naturalnych składników.

Rys. 2. Wartość rynku żywności ekologicznej w Unii Europejskiej w 2022r.

Źródło: Organic Market Report (20.09.2024).

Wielu konsumentów traktuje obecnie priorytetowo produkty wytwarzane w sposób odpowiedzialny środowiskowo, co obejmuje praktyki rolnictwa ekologicznego. Rolnictwo ekologiczne promuje bioróżnorodność i zdrowie gleby oraz ogranicza stosowanie nawozów sztucznych i pestycydów, dostosowując się do wartości świadomych ekologicznie konsumentów. Według raportu rynkowego Soil Association Certification z 2023 r. (Organic Martket Report, 2023), rynek żywności ekologicznej w krajach europejskich wykazał znaczny wzrost ze względu na zwiększenie się kosztów utrzymania, a sprzedaż wzrosła o 1,6% w 2022 r. (Rys.2). Ten wzrost rynku był napędzany przez dobre wyniki w sektorze usług gastronomicznych, w którym sprzedaż wzrosła o 152%.

dr Julia Wojciechowska-Solis
Katedra Herbologii i Technik Uprawy Roślin
Wydział Agrobioinżynierii

Literatura:

Domagalska J., Buczkowska M. (2015). Rolnictwo ekologiczne – szanse i perspektywy rozwoju, Problemy Higieny i Epidemiolgii, 96(2), 370–376.

FiBL. (2024): Area data on organic agriculture in Europe 2000-2022. The Statistics.FiBL.org website maintained by the Research Institute of Organic Agriculture (FiBL), Frick, Switzerland. Available at https://statistics.fibl.org/europe/key-indicators-europe.html. Accessed 28 September 2024.

Łuczka, W. Demand factors of development of the organic food market—A review of Polish research. Ann. Pol. Assoc. Agric. Agribus. Econ. 2019, 21, 260–276.

Organic Martket Report. (2023). https://www.soilassociation.org/certification/organic-market-report/ (dostęp: 20.09.2024).

Smoluk-Sikorska, J., Wojciechowska-Solis, J., Śmiglak-Krajewska, M., Malinowski, M. (2024). Rozwój rynku żywności ekologicznej a zachowania konsumentów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Wojciechowska-Solis, J., Smoluk-Sikorska, J., Śmiglak-Krajewska, M., Malinowski, M., Krnáčová, P., Jarossová, M., Kis, G.G., Zámková, M., Rojík, S. (2024). Consumer in the organic food market. Example of the Visegrad countries, Warszawa: CeDeWu.