Między tradycją a nowoczesnością – fenomen wiosek tematycznych

We współczesnym społeczeństwie pytanie o rolę wsi jest nadal zasadne.  Koncentrowanie polityki rozwoju społeczno-gospodarczego na dużych centrach miejskich oraz długi okres negowania wkładu obszarów wiejskich w rozwój ogólnospołeczny spowodowało, że promocja wiejskich wartości nie jest prosta. Inne problemy obszarów wiejskich to utrata mieszkańców czy niski stopień aktywizacji społecznej.

Poszukuje się więc różnych rozwiązań, aby „odczarować” wieś jako miejsce o małej atrakcyjności. Znalezienie przewodniego tematu, wokół którego koncentruje się pomysł na wieś, może stanowić szansę na przełamanie wielu kryzysowych sytuacji. Zbudowanie ciekawej dla turysty oferty opartej na własnych zasobach przyrodniczych, kulturowych, historycznych, kulinarnych, tradycyjnych produktach i działalności czy też motywie bajek, legend lub jakimkolwiek innym wyróżniającym elemencie pomaga wsi budować swoją przewagę konkurencyjną. Do ciekawych przykładów wiosek tematycznych możemy zaliczyć np. Wioskę Gotów, Krainę Rumianku, Słowiański Gród (rys. 1-3), Einstein na Łące.

Rys. 1-3. Słowiański Gród w Wólce Bieleckiej: budowla obronna, posąg Świętowita w gaju młodych drzew, plac do strzelania z łuku i proc

Wioski stanowią innowacyjny sposób na ożywienie gospodarki wiejskiej oraz zapewnienie mieszkańcom alternatywnych i często znacznych dochodów. Liderami wiosek są najczęściej stowarzyszenia, koła gospodyń wiejskich, jednoosobowe działalności gospodarcze, instytucje kultury czy tez grupy nieformalne. Praca nad programem odwiedzin i atrakcjami dla odwiedzających często angażują całe rodziny. Podnosi się przy tym także poziom estetyki polskich wsi – powstaje infrastruktura edukacyjna, wypoczynkowa, rekreacyjna, z której korzystają mieszkańcy i odwiedzający (rys. 4-6).

Rys. 4. Chata Solna i Edukacyjny Ogród Ziołowy w Krainie Rumianku w Hołownie

Rys. 5-6. Bajkowy Ogród i plac zabaw w Wiosce Strachów – Bajkowej Krainie Gotanii

Wioski tematyczne oferują cały pakiet usług utrzymanych w danej konwencji tematycznej – zwiedzanie obiektów, szlaki edukacyjne, gry terenowe, różnorodne warsztaty zwykle związane z dawnymi zawodami i tradycjami (np. garncarskie, tkackie) (rys. 7-8), pokazy (np. słowiańskich strojów, obrzędów, narzędzi, broni), rekonstrukcje historyczne oraz degustacje produktów kulinarnych opartych o tradycje regionu, zasoby przyrodnicze i lokalne przepisy.

Rys. 7-8. Warsztaty garncarskie i wybijania monet w Wiosce Gotów w Masłomęczu

Liderzy wiosek tematycznych szczególnie dbają o swoje zasoby i ich udostępnianie szerokiemu gronu odbiorców – mieszkańcom i odwiedzającym. W wioskach tematycznych tworzone są muzea regionalne, izby pamięci (rys. 9-10), ośrodki edukacji, kultury, tradycji, miejsca pamięci narodowej, parki historyczne, mini skanseny (rys. 11-12), aleje zasłużonych, wystawy plenerowe czy ścieżki historyczno-edukacyjne.

Rys. 9-10. Izba Pamięci Historii Stefankowic w wiosce Einstein na Łące

Rys. 11-12. Mini skansen Stare Stefankowice

Mieszkańcy zaangażowani w tworzenie wiosek tematycznych często organizują cykliczne imprezy. Jest to np. Spotkanie z Kulturą Tatarską i Regionalną w Dawnej Osadzie Tatarskiej, Święto Krainy Rumianku w Hołownie, Święto Mleka we Wsi Mlecznej, Ogólnopolskie Spotkanie Kowali w Wiosce Kowalskiej, Ogólnopolskie Spotkanie Garncarskie w Wiosce Garncarstwa, Biesiada Archeologiczna w Wiosce Gotów, Piknik Historyczny z rekonstrukcją bitwy pod Stefankowicami w wiosce Einstein na Łące, Noc Kupały w Wiosce Fantasy.

Wszystkie te aspekty przyczyniają się do obcowania mieszkańców i turystów z historią, tradycją i kulturą danej miejscowości, zwiększania chęci jej dalszego odkrywania, poznawania i popularyzowania, a także dbałości o jej zasoby i pamiątki przeszłości. Stanowią wiec doskonałą platformę edukacyjną.

Utworzenie wioski tematycznej niesie szereg zalet społeczno-ekonomicznych dla jej mieszkańców. Jest to m.in. tworzenie nowych miejsc pracy, dywersyfikacja dochodu, ożywienie gospodarki wiejskiej, wzrost umiejętności miękkich, uczenie się poprzez działanie, zwiększenie aktywności, otwartości i pewności siebie, wyzwalanie dumy z miejsca zamieszkania.

Fenomen wiosek tematycznych polega na przekształcaniu tradycyjnych obszarów wiejskich w miejsca, gdzie różnorodne aspekty życia wiejskiego są ukazane w interesujący sposób otwierający drzwi do odkrywania i eksplorowania bogatego dziedzictwa wiejskiego, które kryje w sobie unikalne narracje, tradycje i praktyki. Wioski tematyczne nie tylko ukazują dziedzictwo wiejskie, ale także przyczyniają się do jego zachowania wspierając lokalnych rzemieślników, artystów i producentów, pomagając w utrzymaniu tradycji, które mogłyby być zagrożone zapomnieniem.

 dr Agata Kobyłka
Katedra Turystyki i Rekreacji
Wydział Agrobioinżynierii

Literatura:

Bernacka R.E., Mazurek-Kusiak A.K, Korcz N., Kobyłka A., 2023. Nonconformism, Social Identity, and Self-efficacy of Women Leaders of Thematic Villages, Educational Studies Review, No. 42: Women in Education. Women about Education, s. 291-296.

Hełpa-Liszkowska K., 2013. Dziedzictwo kulturowe jako czynnik rozwoju lokalnego. Studia Oecon. Posnan. 1, 6 (255), s. 5-18.

Idziak W., 2012. Wieś w nowej gospodarce – wioski tematyczne, [w:] Tam gdzie miejsca mają duszę. Model tworzenia miejscowości tematycznych, B. Głuszak (red.), Elbląg: Elbląskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Pozarządowych.

Kłoczko-Gajewska A., 2018. Wioski tematyczne a instytucje wiejskie – badania eksploracyjne. Konteksty Przemian 107, s. 111-113

Legutko-Kobus P., 2016. Dziedzictwo kulturowe jako czynnik rozwoju i specjalizacji regonów. Studia Kom. Przestrz. Zagosp. Kraju 170, s. 140-157.

Mazurek-Kusiak A.K., Kobyłka A., Korcz N., Bernacka R.E., 2023. Przewodnik turystyczny po wioskach tematycznych Polski Wschodniej, Wyd. UP w Lublinie, Lublin, s. 1-256 (https://iptr.pl/materialy-do-pobrania/).

Sala K., 2016. Wioski tematyczne jako przykład innowacyjności w turystyce wiejskiej. Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie 2 (30), 117-126.

Subiyakto B., Jumriani J., Abbas E.W., Muhaimin M., Rusmaniah R., 2022. Community Economic Empowerment Through The Existence of Thematic Village. The Innovation of Social Studies Journal 4(1), s. 1-10.

Wacięga S., 2011. Przedsiębiorczość obywatelska w działalności wioski tematycznej. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis, Oeconomica 288 (64), s. 81-90.

Wesołowska M., Szczęsna J., 2015, Tourism as a chance for development of peripheral rural areas within the eastern part of lubelskie voivodship, Barometr Regionalny. Analizy i Prognozy, tom 13, nr 1, Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu, Zamość, s. 85-90.

Wójcik M., 2017, W kierunku „miejsca”. Budzenie uśpionego potencjału wsi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica 2, s. 15.