Circular economy – czyli bądźmy bardziej okrężni. Cykl: “Nauki Rolnicze XXI wieku”

Rosnące zanieczyszczenie środowiska, wyczerpywanie się zasobów naturalnych i generowanie nadmiernej ilości odpadów – to współczesne problemy, z którymi borykają się obecne pokolenia. Odpowiedzią na te problemy jest circular economy.

Gospodarka obiegu zamkniętego (nazywana też gospodarką cyrkularną lub okrężną) jest oparta na recyklingu i ponownym wykorzystaniu zasobów i ma na celu utrzymanie wprowadzonego do gospodarki surowca, materiału czy wyrobu gotowego jak najdłużej w obiegu, tzn. wydłużanie jego cyklu życia (rys. 1.). Gospodarka cyrkularna ma zastąpić funkcjonujący dotychczas model tzw. gospodarki linearnej: „weź – wyprodukuj – zużyj – wyrzuć”. Funkcjonowanie tego podejścia jest jedną z głównych przyczyn wyczerpywania się zasobów naturalnych.

Gospodarka o obiegu zamkniętym zachowuje zasoby jak najdłużej w obrębie gospodarki, umożliwiając ponowne, wielokrotne wykorzystanie produktów i materiałów, aby zachować ich wartość dodaną i zmniejszyć ilość odpadów oraz ograniczyć emisję zanieczyszczeń. Odpady i produkty uboczne mogą bowiem służyć jako surowce wtórne przy wytwarzaniu innych produktów zgodnie ze schematem: „ogranicz – wykorzystaj powtórnie – wprowadź ponownie do cyklu życia produktu”. Gospodarka cyrkularna jest też coraz bardziej uzasadniona ekonomicznie, gdyż umożliwia redukcję kosztów (np. poprzez oszczędność surowców), a także oferuje nowe możliwości inwestycyjne (np. lepsze projektowanie produkcji i materiałów nadających się do recyklingu czy zaawansowane sortowanie).

Rys. 1. Etapy modelu gospodarki o obiegu zamkniętym
Źródło: [3]

Zasady gospodarki obiegu zamkniętego wykorzystywane są na większą skalę w przedsiębiorstwach z różnych branż czy jednostkach samorządu terytorialnego. Dla przykładu władze inteligentnych miast wykorzystują technologie cyfrowe – aplikacje mobilne, platformy współdzielenia – do transformacji miast w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Dotyczy to m.in.:

prowadzenia gospodarki odpadami i recyklingu, np. aplikacje dostarczające wskazówek dotyczących prawidłowej i przyjaznej dla środowiska utylizacji odpadów w gospodarstwach domowych wraz z przypomnieniami o terminach odbioru różnych grup odpadów i lokalizacji centrów recyklingu,
wspierania mobilności w mieście, np. w postaci platform łączących oferty transportu publicznego z ofertami prywatnych przedsiębiorstw, co pozwala na ograniczenie czasu transportu, kosztów i emisji zanieczyszczeń,
ułatwiania mieszkańcom zgłaszanie usterek i awarii występujących w mieście, co przyspiesza ich naprawę i minimalizuje szkody dla środowiska i mieszkańców,
nagradzania mieszkańców za działania cyrkularne, np. za prawidłowy recycling puszek i plastikowych butelek po napojach.

Koncepcja gospodarki cyrkularnej jest wykorzystywana również w sektorze rolnictwa, który generuje różnego rodzaju pozostałości i odpady. Przede wszystkim jest to materiał pochodzenia organicznego (biomasa), który przy wykorzystaniu odpowiednich technologii można przekształcić w wartościowe produkty oraz w energię. Rolnicza biomasa odpadowa jest wykorzystywana m.in. do celów nawozowych i poprawy właściwości gleb, na cele ściółkowe i paszowe, do produkcji biopaliw oraz energii elektrycznej i cieplnej.

Każdy z nas w życiu codziennym również może działać w sposób bardziej cyrkularny. Ograniczenie nadmiernych zakupów – zastanowienie się czy dany produkt jest nam rzeczywiście potrzebny – stanowi punkt wyjścia do cyrkularności. Kolejnym elementem są świadome wybory produktów w kierunku less lub nawet zero waste (np. butelki wielokrotnego użytku zamiast kupowania butelkowanej wody mineralnej czy własne kubki na napoje nabywane w kawiarni). Cyrkularne zachowania to również kupowanie produktów z drugiej ręki (np. odzieży), dzielenie się produktami (np. żywnością – jadłodzielnie), używanie zamiast posiadania (np. współdzielenie samochodów czy sprzętu elektronicznego), naprawianie lub zmiana przeznaczenia produktów zamiast ich wyrzucania. Często nie są to działania bardzo trudne, a mogą bardzo pomóc!

Dr Agnieszka Komor
Kierownik Pracowni Zarządzania i Analiz Rynkowych
Katedra Zarządzania i Marketingu
Wydział Agrobioinżynierii

Literatura:

Komor A., Bujanowicz-Haraś B. (2019). Waste from the agricultural sector in the European Union countries in the context of the bioeconomy development, Agronomy Science, LXXIV (4), 47-59.
Komor A. Smart city and the circular economy: the case of selected cities in the European Union, [In:] A. Visvizi, O. Troisi, M. Grimaldi (Eds.), Smart Cities and the Business Sector, Routledge, Taylor & Francis Group, London / New York, 2024 (w druku).
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero odpadów dla Europy”, COM (2014) 398 final/2.
Michelini G., Moraes R. N., Cunha R. N., Costa J. M., Ometto A. R. (2017). From linear to circular economy: PSS conducting the transition, Procedia Cirp, 64, 2-6.