Cykl “Botanika blisko nas”
Botanika pszczelarska – Pasieki miejskie Lublina

Pszczoły miodne bardzo dobrze funkcjonują w pasiekach miejskich, w których nie mają problemu ze znalezieniem pokarmu. Różnorodność zieleni miejskiej, na którą składają się drzewa i krzewy sadzone w parkach, na skwerach oraz wzdłuż ulic, pasów zieleni, a także specjalnie zakładane łąki kwietne i ogrody na dachach zapewniają pszczołom ciągłość bazy pokarmowej od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Cennym źródłem pożytku w miastach są także kwietniki, rośliny sadzone w donicach, na balkonach, a także chwasty. Zbierany z nich nektar, pyłek, a także spadź uważane są za ekologicznie czysty. Coraz więcej dużych aglomeracji miejskich w Polsce decyduje się więc na założenie choćby niewielkich pasiek miejskich, które najczęściej ustawiane są na dachach galerii handlowych, hoteli oraz innych budynków użyteczności publicznej.

fot.: Pixabay

Najważniejszą kwestią funkcjonowania pasieki miejskiej jest możliwość bezpośredniego obcowania człowieka z przyrodą oraz zwiększenie i zabezpieczenie naturalnych zapylaczy. Istnienie pasiek ma także wymiar edukacyjny, ponieważ oswaja mieszkańców miasta z pszczołami, popularyzuje wiedzę na temat życia i znaczenia pszczół w środowisku oraz uczy odróżniać pszczołę miodną od innych owadów. Ponadto podnosi problem ich masowego wymierania. Funkcjonowanie pasieki miejskiej pozwala także na pozyskanie pewnej ilości miodu, który uważany jest za bardziej czysty i ekologiczny w porównaniu z tym, pozyskanym z terenów rolniczych objętych silną chemizacją celem ochrony roślin uprawnych.

Do dziś nie ma jednak ogólnych przepisów prawnych regulujących kwestię pasiek miejskich, które obowiązywałyby na terenie całego kraju. Każde miasto reguluje ich funkcjonowanie wprowadzanymi przez siebie uchwałami. W Lublinie do dnia dzisiejszego problem egzystowania pszczół miodnych w mieście reguluje uchwała nr 729/XXII/2020 Rady Miasta Lublin z dnia 15 października 2020 r. w sprawie Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Lublin.

Lubelszczyzna zawsze stanowiła duże zagłębie pszczelarskie, a pszczoły miodne to ważni mieszkańcy Lublina. Na terenie ścisłego miasta znajduje się trzy pasieki, w tym na dachu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Centrum Spotkania Kultur, a także dachu galerii handlowej „Tarasy Zamkowe” obecnie „Vivo”. Ponadto na terenie Lublina funkcjonuje duża pasieka Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie zlokalizowana na Felinie, jak też pasieka Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej stojąca na terenie Ogrodu Botanicznego.

Pasieka UP w Lublinie
Najstarszą miejską pasieką w Lublinie, liczącą 60 lat, jest pasieka Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Obecnie jest ona zlokalizowana w dzielnicy Felin, około 11 km od ścisłego centrum miasta. Liczba rodzin w pasiece waha się od 20 do 100, w zależności od intensywności prowadzonych badań. Pasieka utrzymywana jest w trzech rodzajach uli, w zależności od przeznaczania rodzin pszczelich. Liczebność pasieki i bardzo dobre przygotowanie merytoryczne oraz praktyczne zespołu daje możliwość przeprowadzenia różnorodnych doświadczeń związanych z pszczołami.

Pasieka KUL
Dzięki projektowi ,,UL na KUL” oraz konferencji ,,Pszczoła w mieście” w 2016 roku powstała pierwsza pasieka miejska w Lublinie zlokalizowana na dachu budynku Konwiktu Księży Studentów należącego do Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 2019 roku została ona powiększona o kompleks zlokalizowany za Kościołem Akademickim. Obecnie pasieka KUL liczy 13 uli pszczelich (3 zlokalizowane na dachu Konwiktu Księży Studentów i 10 za Kościołem Akademickim), a miodobrania w pasiece przeprowadza się najczęściej 4 razy w sezonie. W pasiece KUL ustawiono także naturalną kłodę oraz ulik dla pszczół samotnic. Pszczołom sprzyja roślinność w donicach ustawionych w strefie intensywnej i niskie rabaty kwietne zlokalizowane w ekstensywnej lotu pszczół. Z uwagi na bezpieczeństwo pasieka na dachu Konwiktu Księży Studentów nie jest udostępniana zwiedzającym, część usytuowana za Kościołem Akademickim jest natomiast ogólnie dostępna.

Pasieka CSK
Również w 2016 roku powstała Pasieka na dachu Centrum Spotkania Kultur w Lublinie, która stanowi kompleksowy projekt przyrodniczo-edukacyjny. W jego skład, poza ulami z pszczołami, wchodzi jeszcze pracownia pszczelarska i sala edukacyjna. Pasieka na dachu CSK jest największą i najbardziej rozpropagowaną kompleksową pasieką miejską nie tylko na terenie Lublina, ale także na terenie Polski. Obecnie liczy ona od 15 do 20 pni pszczelich i nie wyklucza się możliwości jej powiększenia. Miodobrania prowadzone są najczęściej 2-3 razy w sezonie, a uzyskany od pszczół miód można nabyć w pobliskim sklepiku. Lokalizacji pasieki sprzyja obsadzenie dachu CSK drzewami i krzewami oraz specjalnymi roślinami miododajnymi, jak również bliskość Ogrodu Saskiego. Pasieka jest udostępniona zwiedzającym codziennie, a oswojone z obecnością ludzi pszczoły nie stanowią dla mieszkańców Lublina najmniejszego zagrożenia.

Pasieka VIVO
Od 5 lat istnieje mała, licząca 4 pnie pszczele, pasieka miejska na dachu galerii handlowej „Tarasy Zamkowe”, obecnie „Vivo”. Pszczoły mają się w niej świetnie, a pobliski teren pozwala na odebranie od nich znaczącej ilości miodu. Pasiekę wspomaga łąka kwietna na dachu galerii, a ponadto pobliskie ogródki działkowe. Aby oswoić mieszkańców z pszczołami i funkcjonowaniem rodziny pszczelej raz w sezonie prowadzone jest tak zwane miodobranie pokazowe.

Pasieka UMCS
Najmłodsza pasieka miejska w Lublinie należy do Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i zlokalizowana jest na terenie Ogrodu Botanicznego w odległości 5 km od centrum miasta. Licząca 5 rodzin pszczelich pasieka została otwarta w sierpniu 2021 roku i spełnia przede wszystkim funkcję edukacyjną. Udostępniana jest tylko grupom zorganizowanym pod opieką pracownika Ogrodu Botanicznego.

Jak podkreślają wszyscy opiekunowie pasiek, rodziny pszczele dobierane do pasiek miejskich powinny charakteryzować się łagodnością rasy, szczególnie matki pszczelej, oraz umiarkowanym rozwojem. Głównym problemem, który może doprowadzić do konfliktu pszczół z otoczeniem i przebywającym w nim ludźmi jest bowiem agresywność pszczół oraz ich duża skłonność do rojenia się.

Opracował
dr inż. Ernest Stawiarz
Katedra Botaniki i Fizjologii Roślin
Zakład Biologii Roślin

[Cykl „Botanika blisko nas” ma na celu przybliżenie fascynującego świata roślin. Twórcami cyku są pracownicy Wydziału Biologii Środowiskowej, w ramach Roku Botaniki 2022.]