Anaplazmoza – mało znana zoonoza odkleszczowa. Cykl: “Weterynaria w Nauce i Praktyce XXI Wieku”

Anaplasma phagocytophilum to bakteria przenoszona przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Zakaża ona i bytuje w granulocytach, dlatego chorobę przez nią wywoływaną nazwano anaplazmozą granulocytarną. Choroba ta jest potencjalnie śmiertelną chorobą wielonarządową ludzi i zwierząt, dla której charakterystyczny w obrazie krwi jest niski poziom płytek krwi. Pierwsze przypadki zgonów ludzi miały miejsce w Stanach Zjednoczonych już w latach 80. XX wieku. Na początku obecnego wieku opisano pierwsze przypadki zachorowań u ludzi w Polsce.

Kleszcze Ixodes ricinus są głównym wektorem A. phagocytophilum w Europie, a najwięcej zachorowań na anaplazmozę odnotowuje się wiosną i jesienią, w okresach aktywności kleszczy. Kleszcze ulegają zakażeniu podczas żerowania na zainfekowanych zwierzętach domowych i dzikożyjących.

Anaplzamoza objawia się wysoką gorączką, obrzękami kończyn, wybroczynami, a zwierzęta są osowiałe i osłabione. U ludzi występują objawy grypopodobne, ale choroba zarówno u ludzi jak i u zwierząt może przebiegać bezobjawowo. Nasilenie objawów klinicznych anaplazmozy granulocytarnej jest zróżnicowane i zależne od kondycji oraz wieku zakażonego osobnika.

Rozpoznawanie anaplazmozy opiera się na wywiadzie, wynikach badania klinicznego oraz badań laboratoryjnych. Badaniem mikroskopowym rozmazów krwi pobranej od chorych zwierząt i ludzi można wykazać obecność charakterystycznych struktur zwanych morulami. Struktury te występują w cytoplazmie graulocytów przed podaniem tetracyklin, a ich ilość spada gwałtownie po podaniu antybiotyku. Morule po wybarwieniu widoczne są jako wtręty koloru od ciemnoniebieskiego do fioletowego, zbudowane z wielu delikatnych ciałek początkowych.

Ryc.1. Morula A. phagocytophilum w granulocycie.

Badanie mikroskopowe wykorzystywane w rozpoznawaniu anaplazmozy nie jest doskonałą metodą diagnostyczną. Wymaga ono dużego doświadczenia i nie zawsze pozwala stwierdzić obecność moruli. Wówczas podejrzenie choroby potwierdzone powinno być wynikami badań molekularnych i/lub serologicznych. Zwłaszcza testy do szybkiej diagnostyki oparte na technikach immunochromatograficznych okazały się skuteczne i łatwe do zastosowania w warunkach klinicznych.

W leczeniu anaplazmozy najbardziej skuteczną grupą antybiotyków są tetracykliny. W ciągu 12-48 godzin od rozpoczęcia terapii tetracyklinami obserwuje się znaczną poprawę stanu zdrowia chorych. Profilaktyka choroby polega na zwalczaniu kleszczy i nie dopuszczeniu do ich żerowania na ciele. Na rynku nie ma szczepionki przeciwko anaplazmozie granulocytarnej.

U ludzi do zachorowań może dochodzić na skutek transfuzji krwi zawierającej bakterię. Także kontakt z krwią zwierząt dzikożyjących może być przyczyną zachorowania na anaplazmozę u ludzi. Znane są przypadki zakażeń u osób pracujących przy mięsie zwierzyny łownej. Opisano również przypadek przekazania A. phagocytophilum okołoporodowo. Jednak zachorowania na anaplazmozę granulocytarną wśród ludzi są rzadkie.

U zwierząt osowiałych, z wysoką gorączką, które miały kontakt z kleszczami należy uwzględnić A. phagocytophilum jako przyczynę takiego stanu. Właściwe rozpoznanie choroby jest istotne z co najmniej dwóch względów. Po pierwsze anaplazmoza granulocytarna stanowi zagrożenie dla zdrowia człowieka, więc rozpoznanie choroby u zwierząt i jej stały monitoring są czynnikami pomagającymi ograniczyć niebezpieczeństwo jej wystąpienia u ludzi. Z drugiej strony szybkie rozpoznanie choroby pozwala na wczesne wdrożenie leczenia i jej całkowite wyleczenie.

Dr Beata Dzięgiel-Michałowska
Katedra Epizootiologii i Klinika Chorób Zakaźnych,
Wydział Medycyny Weterynaryjnej,
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie,
Ul. Głęboka 30, 20-612 Lublin

Piśmiennictwo:

Adaszek Ł., Klimiuk P., Skrzypczak M., Górna M., Ziętek J., Winiarczyk S. 2012. The identification of Anaplasma spp. isolated from fallow deer (Dama dama) on a free-range farm in eastern Poland. Polish Journal of Veterinary Sciences, 15, 393-394.

Adaszek Ł., Górna M., Skrzypczak M., Buczek K., Balicki I., Winiarczyk S. 2013. Three clinical cases of Anaplasma phagocytophilum infection in cats in Poland. Journal of Feline Medicine and Surgery, 15, 333-337.

Bown K.J., Begon M., Bennett M., Woldehiwet Z., Ogden N.H. 2003. Seasonal dynamics of Anaplasma phagocytophila in a rodent-tick (Ixodes trianguliceps) system, United Kingdom. Emerging Infectious Diseases, 9, 63–70.

Lappin M.R., Breitschwerdt E.B., Jensen W.A., Dunnigan B., Rha J.Y., Williams C.R., Brewer M., Fall M. 2004. Molecular and serologic evidence of Anaplasma phagocytophilum infection in cats in North America. Journal of the American Veterinary Medical Association, 225, 893–896.