WERSJA POLSKA

Renata Nurzyńska-Wierdak
Plon oraz skład chemiczny liści rokietty i kalarepy w zależności od nawożenia azotowo-potasowego

W latach 2001-2005 przeprowadzono w sezonie wiosennym doświadczenia wazonowe z rokiettą siewną (Eruca sativa Mill.) i kalarepą (Brassica oleracea var. gongylodes L.) odmiany "Gabi", w okresowo ogrzewanej szklarni Gospodarstwa Doświadczalnego Akademii Rolniczej w Lublinie. Przedmiotem badań było określenie zależności pomiędzy formą i dawką azotu oraz postacią i dawką potasu a wybranymi cechami morfologicznymi roślin, wielkością plonu świeżej masy liści oraz ich składem chemicznym. Rośliny uprawiano w wazonach o pojemności 2 dm 3, wypełnionych torfem sfagnowym, zwapnowanym kredą nawozową do pH 6,2, zmieszanym z glebą gliniasto-piaszczystą w stosunku objętościowym 9:1. Nasiona wysiewano około 10 marca, pozostawiając po wschodach po jednej roślinie w wazonie. Każda seria obejmowała 8 powtórzeń. Zbiór przeprowadzono około 50 dni po wysiewie nasion, ścinając jednorazowo całe rozety liściowe. Analizowano zawartość suchej masy, białka, kwasu L-askorbinowego, cukrów ogółem i cukrów prostych, azotanów, azotu ogółem, potasu, chloru, siarki, wapnia i magnezu, jak również skład aminokwasowy białka w odniesieniu do dwóch wzorców zapotrzebowania człowieka dorosłego na niezbędne aminokwasy. Określono również skład chemiczny podłoża po zbiorze roślin. Wyniki badań opracowano statystycznie metodą analizy wariancji dla podwójnej klasyfikacji krzyżowej, oceniając istotność różnic za pomocą przedziałów ufności Tukeya oraz dokonując obliczeń NIR przy poziomie istotności ? = 0,05.

Wykazano możliwość uzyskania dużego plonu świeżej masy liści tych roślin o znacznej wartości odżywczej w wiosennej uprawie szklarniowej. Zróżnicowane nawożenie azotowe miało istotny wpływ na wzrost oraz plonowanie badanych roślin. Azot zastosowany w większych dawkach powodował zwiększenie plonu świeżej masy rokietty oraz zmniejszenie plonu kalarepy, przy czym największy plon świeżej masy części nadziemnych otrzymano w obiektach z saletrą wapniową i mocznikiem, natomiast najmniejszy z siarczanem amonu. Zwiększenie dawki azotu powodowało zwiększenie wysokości i liczby liści badanych roślin. Wykazano istotny wpływ formy i dawki azotu na wartość odżywczą liści badanych roślin rokietty i kalarepy. Rośliny żywione siarczanem amonu zawierały więcej suchej masy, białka oraz mniej kwasu L-askorbinowego w porównaniu z roślinami żywionymi saletrą wapniową i mocznikiem. Zwiększanie dawki azotu powodowało istotne zmniejszenie średniej koncentracji kwasu L-askor-binowego oraz zwiększenie zawartości białka w liściach rokietty i kalarepy, zawartość cukrów zmieniała się w sposób nieukierunkowany. Liście badanych roślin rokietty i kalarepy zawierały znaczne ilości składników mineralnych, szczególnie azotu, potasu i wapnia. Najwięcej potasu i wapnia w liściach badanych roślin stwierdzono przy żywieniu saletrą wapniową, a najmniej – siarczanem amonu. Nie wykazano wyraźnej zależności pomiędzy badanymi cechami biometrycznymi, wielkością plonu, składem chemicznym liści a zastosowanymi nawozami potasowymi. Najwięcej potasu i wapnia w liściach badanych roślin stwierdzono przy żywieniu chlorkiem potasu. Liście kalarepy zawierały około dwukrotnie mniej azotanów w porównaniu z rokiettą. Najmniej tych związków wykazano, stosując siarczan amonu. Zwiększenie dawki azotu powodowało istotne zwiększenie zawartości azotanów w liściach rokietty i kalarepy. Wpływ chlorku bądź siarczanu potasu na tę cechę nie był jednoznaczny.

Białko kalarepy okazało się zasobniejsze w treoninę, aminokwasy siarkowe, aminokwasy aromatyczne, histydynę i argininę oraz zawierało mniej lizyny, leucyny, izoleu-cyny i waliny w porównaniu z białkiem rokietty. Aminokwasem limitującym wartość odżywczą białka rokietty i kalarepy była lizyna. Wykazano wpływ zróżnicowanego nawożenia azotowego i potasowego na skład aminokwasowy białka rokietty i kalarepy. Zwiększenie ilości azotu w środowisku odżywczym powodowało zwiększenie zawartości glicyny, proliny, lizyny, leucyny, izoleucyny, waliny i fenyloalaniny oraz zmniejszenie udziału alaniny, kwasu asparaginowego, seryny, cysteiny, treoniny i histydyny w białku rokietty. Ponadto w białku kalarepy stwierdzono zwiększenie koncentracji glicyny, proliny, histydyny i argininy oraz zmniejszenie ilości cysteiny pod wpływem zwiększania dawki azotu. Przy żywieniu rokietty siarczanem potasu otrzymano większą niż przy żywieniu chlorkiem potasu koncentrację alaniny, glicyny, kwasu asparaginowego, seryny, lizyny, izoleucyny, waliny, metioniny, cysteiny i fenyloalaniny oraz mniejszą leucyny, treoniny, tyrozyny, histydyny i argininy. Poza tym, wykazano większą zawartość alaniny, glicyny, kwasu asparaginowego, seryny, lizyny, leucyny, izoleucyny, treoniny, waliny, metioniny i tyrozyny oraz mniejszą cysteiny, fenyloalaniny i argininy w białku kalarepy żywionej K 2SO 4 w porównaniu z żywioną KCl.

Analiza wielkości plonu świeżej masy liści badanych roślin, zawartości w nich suchej masy, białka, cukrów, kwasu L-askorbinowego i azotanów pozwala stwierdzić, że rokiettę należy uprawiać w podłożu zawierającym 150-220 mg × dm -3 azotu mineralnego (N-NH 4 + N-NO 3) oraz 300-350 mg × dm -3 potasu, natomiast kalarepę w podłożu zawierającym 120-190 mg × dm -3 N-NH 4 + N-NO 3 oraz 260-320 mg × dm -3 K.

Badane rośliny rokietty i kalarepy odznaczały się większą zawartością leucyny, treoniny, aminokwasów siarkowych, aminokwasów aromatycznych i histydyny w białku w porównaniu z wzorcami FAO/WHO oraz Millwarda. Ponadto w białku rokietty stwierdzono większą koncentrację izoleucyny i waliny niż w białkach wzorcowych. Wartość wskaźnika aminokwasu ograniczającego była większa w przypadku stosowania potasu w postaci K 2SO 4 niż KCl oraz przy średniej dawce azotu ( 0,5 g N × dm -1 podłoża), co było korzystniejsze z uwagi na możliwość lepszego wykorzystania aminokwasów z białka badanych roślin.