WERSJA POLSKA

ZESZYT 323

Renata Urban-Chmiel 
Wpływ stresu transportowego na stopień podatności bydła i owiec na oddziaływanie leukotoksyny Mannheimia haemolytica

Syndrom oddechowy bydła, określany także jako enzootyczna bronchopneumonia, "mannhenioza" płucna oraz shipping fever, stanowi jeden z podstawowych problemów zdrowotnych w stadach bydła opasowego, a także innych przeżuwaczy z gatunków owiec oraz kóz. Zwiększona zachorowalność i śmiertelność, obniżone przyrosty wagi, zmniejszone wykorzystanie paszy oraz wysokie koszty profilaktyki i terapii prowadzą w konsekwencji do ogromnych strat ekonomicznych w tym sektorze produkcji zwierzęcej. Wśród licznie prezentowanych opinii przeważa pogląd, że jednym z podstawowych czynników usposabiających do zachorowań i upadków zwierząt, obok predyspozycji gatunkowych oraz czynników zakaźnych (wirusy i bakterie), jest stres, szczególnie związany z transportem. Obserwowany bezpośrednio po transporcie wzrost odsetka zwierząt, od których izoluje się szczepy M. haemolytica wskazuje na osłabienie mechanizmów obronnych. Natomiast zmiany obserwowane w przebiegu reakcji stresowej wpływają na wzrost kolonizacji i adhezji szczepów M. haemolytica w drogach oddechowych bydła i owiec poddanych działaniu transportu.

Ze względu na złożoną etiologię, z udziałem wielu czynników zakaźnych oraz środowiskowych, jak również szeroki przedział wiekowy zwierząt podatnych na zachorowanie, ogromne trudności stwarza podjęcie właściwej profilaktyki ograniczającej zachorowania. Dostępne na rynku szczepionki zawierające komponenty antygenowe uzyskane z patogenów uczestniczących w rozwoju syndromu oddechowego nie zapewniają ochrony przed zachorowaniem, a uzyskiwana odpowiedź immunologiczna jest krótkotrwała.

W przeprowadzonych badaniach dokonano oceny wpływu reakcji stresowej na aktywność immunologiczną komórek uczestniczących w obronie zwierząt przed skutkami infekcji wywołanymi przez M. haemolytica. Dodatkowym elementem podjętych badań była ocena wpływu podwyższonej temperatury, kortyzolu i LPS w warunkach in vitro na podstawowe procesy metaboliczne oraz immunologiczne leukocytów.

U transportowanego bydła i owiec bezpośrednio przed oraz po przewozie i rozładunku oceniano naturalny behawior, temperaturę wewnętrzną, liczbę tętna i oddechów. W kolejnym etapie przeprowadzono ocenę wpływu stresu transportowego u bydła i owiec na gospodarkę hormonalną (koncentrację kortyzolu i 11.17DOA), parametry immunologiczne organizmu, a także status antyoksydacyjno/oksydacyjny. Oznaczono także stopień wrażliwości leukocytów na cytotoksyczne działanie Lkt M. haemolytica serotyp 1 oraz Ltx Actinobacillus actinomycetemcomitans.

W prezentowanych badaniach wykazano istotną korelację pomiędzy zróżnicowanym w czasie transportem bydła i owiec a zakłóceniem homeostazy ustroju, wyrażonej m.in. wzrostem ciepłoty wewnętrznej, podwyższeniem stężenia hormonów sterydowych, głównie kortyzolu oraz jego metabolitu 11.17 DOA, zaburzeniem równowagi statusu antyoksydacyjno/oksydacyjnego z przewagą procesów oksydacji, a także wzrostem podatności komórek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej na cytotoksyczne oddziaływanie Lkt M. haemolytica. Rezultaty badań własnych wyraźnie wskazują na istotny wpływ transportu bydła i owiec na zwiększoną wrażliwość leukocytów na cytotoksyczne oddziaływanie Lkt M. haemolytica. Obserwowana istotna korelacja pomiędzy wzrostem ekspresji receptorów b 2 -integrynowych w błonie leukocytów oraz ich większą wrażliwością na Lkt sugerują znaczny udział tych czynników w zwiększonej wrażliwości bydła i owiec na zachorowania z objawami zespołu oddechowego bezpo średnio po transporcie. Uzyskane rezultaty potwierdzają także sugestię na temat swoistego powinowactwa Lkt M. haemolytica do leukocytów izolowanych od bydła i owiec.

Pomimo obserwowanego wzrostu receptorów b 2 -integrynowych, umożliwiających zwiększoną adhezję leukotoksyn bakterii Gram-ujemnych do leukocytów, nie stwierdzono zwiększonej wrażliwości komórek wyizolowanych od zwierząt po transporcie na cytotoksyczne oddziaływanie leukotoksyny A. actinomycetemcomitans.

Reasumując, transport bydła i owiec, bez względu na czas jego trwania, stanowi bardzo silny czynnik indukujący reakcję stresową. Efektem tego są zaburzenia podstawowych procesów fizjologicznych, wyrażone we wzroście ciepłoty wewnętrznej, zmianie statusu antyoksydacyjno/oksydacyjnego, zmianie wskaźników immunologicznych, a także wzroście podatności leukocytów na cytotoksyczne oddziaływanie Lkt. Zwiększona wrażliwość leukocytów na Lkt M. haemolytica wyraźnie wskazuje na znaczny udział stresu transportowego jako czynnika predysponującego do rozwoju syndromu oddechowego bydła i owiec z udziałem tego drobnoustroju.

Obserwowany jednoczesny wzrost ekspresji receptorów b 2 -integrynowych w błonie leukocytów oraz wysoka korelacja z ich wrażliwością na Lkt sugerują możliwość wykorzystania tej zależności w ocenie podatności bydła i owiec na zachorowania z objawami zespołu oddechowego z udziałem M. haemolyticabezpośrednio po transporcie.

Zwiększenie potencjału antyoksydacyjnego u transportowanego bydła i owiec może znacznie zmniejszać wrażliwość leukocytów na cytotoksyczne oddziaływanie Lkt, wpływając korzystnie na sprawność mechanizmów odporności komórkowej. Opierając się na uzyskanych w badaniach własnych rezultatach oraz sugestiach innych autorów należy uznać, że konieczne jest zastosowanie w powszechnej profilaktyce chorób bydła i owiec preparatów o działaniu antyoksydacyjnym w okresie poprzedzającym transport oraz bezpośrednio po jego zakończeniu.