WERSJA POLSKA

ZESZYT 339

Halina Pawlak
Ergonomiczna ocena stanowisk pracy w przemyśle rolno-spożywczym

Rozprawa dotyczy problematyki ergonomicznej oceny stanowisk pracy w przemyśle rolno-spożywczym. Przeprowadzona analiza literatury krajowej i zagranicznej wykazała, że ergonomiczna ocena stanowisk pracy w przemyśle rolno-spożywczym wiąże się przede wszystkim z oceną ryzyka zawodowego i wypadkowości, a stosowane dotychczas metody nie uwzględniają w sposób kompleksowy wiedzy ergonomicznej.
W pracy przedstawiono założenia metodyczne oceny ergonomicznej stanowisk pracy w przemyśle rolno-spożywczym z wykorzystaniem formalnego systemu reprezentacji wiedzy. Opracowano model pojęciowy oceny ergonomicznej uznając, że odpowiednim jego schematem jest schemat klasyfikacji. Układem oceniającym jest klasyfikator, którego wejściem są atrybuty ocenianego stanowiska pracy, a wyjściem jego ocena. Wyróżnione atrybuty ujęto w pięciu grupach tematycznych, obejmujących bezpieczeństwo pracy, warunki pracy, oddziaływanie materialnego środowiska pracy na pracownika, wymagania psychofizyczne oraz wymagania estetyczne. Następnie dokonano przejścia od nieformalnej konceptualizacji do modelu komputerowego, tj. reprezentacji w formalnym i wykonywalnym języku sieci bayesowskich. Sieć bayesowska w swojej warstwie wizualnej jest acyklicznym grafem skierowanym, w którym węzły reprezentują zmienne (zarówno atrybuty ocenianego stanowiska, jak i oceny ergonomiczne), a łuki rodzaje powiązań między tymi zmiennymi. Uwzględniając niepewność otrzymywanych ocen, które mogą wynikać zarówno z niekompletnej wiedzy o ocenianym stanowisku, jak i nieostrości przyjętych kryteriów oceny, za miarę niepewności przyjęto prawdopodobieństwo. Schemat obliczeniowy zaimplementowany w sieci, oparty na twierdzeniu o prawdopodobieństwie warunkowym i formule Bayesa, umożliwił wyprowadzenie jakościowych i ilościowych wniosków z dokładnością do rozkładu prawdopodobieństwa.
Zaprojektowane przykładowe moduły zweryfikowano, oceniając trzy wyróżnione rodzaje stanowisk pracy w przemyśle rolno-spożywczym. Opracowana metodyka oceny ergonomicznej stanowisk pracy, wykorzystując sieci bayesowskie jako system reprezentacji wiedzy, ma możliwość maszynowego uczenia na przykładach empirycznych oraz automatycznego wnioskowania w celu generowania odpowiedzi na pytania:
– Jaką ocenę otrzymuje stanowisko pracy?
– Jakie wartości atrybutów powinno mieć stanowisko, żeby uzyskać żądaną ocenę?
– Które atrybuty mają największy wpływ na ocenę?
– Jaka jest wrażliwość oceny na atrybuty ocenianego stanowiska pracy?
Zaproponowana metoda może być wbudowana w proces zarządzania przedsiębiorstwem w celu zautomatyzowania oceny ergonomicznej stanowisk pracy w przemyśle rolno-spożywczym, jak również wykorzystywana do oceny stanowisk w procesie eksploatacji oraz przy wspomaganiu ich projektowania.