WERSJA POLSKA

ZESZYT 322

Jan Zwolak
Rola środków trwałych w rolnictwie polskim w latach 1990-2004

Jednym z podstawowych elementów systemu agrobiznesu jest rolnictwo. Restrukturyzacja w obrębie rolnictwa w wielu jego płaszczyznach stanowi o nowoczesności, innowacyjności i efektywności także w rozwoju żywności w Polsce. W tych przemianach miejsce i rola środków trwałych wzrasta nie tylko w aspekcie techniczno-technologicznym, ale także ekonomicznym, ekologicznym i społecznym.

Celem badań było ukazanie rozwoju środków trwałych oraz określenie charakteru tego rozwoju, siły oddziaływania na efekty produkcyjne w rolnictwie w latach 1990 – 2004. Cel ten wynikał z przyjętych hipotez, że środki trwałe kreują zmiany między nimi a pierwotnymi zasobami czynników (ziemia, praca), zaś proporcje między grupami rodzajowymi środków trwałych decydują o efektywnej alokacji nakładów inwestycyjnych.

Źródło materiałów badawczych stanowiły: literatura polska i zagraniczna dotycząca rozwoju środków trwałych, ekonomiki rolnictwa, statystyki matematycznej i teorii analizy ekonomicznej oraz dane liczbowe zawarte w rocznikach statystycznych, a także rocznikach statystycznych województw. Źródłem danych liczbowych był także Główny Urząd Statystyczny w Warszawie. Badania przeprowadzono w rolnictwie w latach 1990 – 2004. Główną metodą była krzywoliniowa regresja potęgowa oraz prostoliniowa. Wykorzystano także niektóre miary statystyczne: średnią geometryczną, wskaźniki dynamiki i struktury oraz odchylenie standardowe.

Natężenie i kierunek rozwoju oraz jego wpływ ex post na efektywność brutto środków trwałych wykorzystano do budowy modelu potęgowego, który przyjęto jako predykcję średnioterminową. Ciąg czasowy z lat 1994 – 1996 był podstawą predykcji przedziałowej i oszacowania modeli potęgowych. Spełnienie predykcji w stosunku do całego okresu badania wpłynęłoby na wzrost produkcji globalnej o 10,44%, końcowej o 21,12% i towarowej o 5%. Wyniki predykcji uwzględniają ograniczone możliwości sprzedaży i wskazują na konieczność uzyskiwania przewagi kosztowej.

Na podstawie badań można stwierdzić, że środki trwałe warunkują poziom wydajności pracy. Zaobserwowano ścisłe związki tempa wzrostu środków trwałych ogółem z tempem wzrostu elastyczności produkcji końcowej i towarowej (1995 – 1998) oraz tempem wzrostu ich produktywności krańcowej. Badania potwierdzają wpływ nakładów inwestycyjnych na przyrost produkcji globalnej, końcowej i towarowej. Dynamiczną ocenę efektywności ekonomicznej przeprowadzono opierając się na: 1) relacji tempa wzrostu wydajności pracy do tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych ogółem, 2) związku tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych z tempem wzrostu produktywności krańcowej środków trwałych ogółem, 3) zależności tempa wzrostu wartości środków trwałych od tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych i tempa wzrostu stopnia zużycia środków trwałych, 4) relacji tempa wzrostu produkcji towarowej do tempa wzrostu wartości nakładów inwestycyjnych ogółem w rolnictwie.