WERSJA POLSKA

ZESZYT 357

Iwona Rozempolska-Rucińska
Progowe cechy wylęgowe w doskonaleniu kur nieśnych

Zastosowanie właściwych metod matematycznych w prognozowaniu wartości hodowlanej cech reprodukcyjnych wpływa na wiarygodność szacunków komponentów (ko)wariancji, rzutując z kolei na jakość interpretacji genetycznych mechanizmów determinacji cech ilościowych, jakość przewidywania odpowiedzi na selekcję, adekwatność wyboru programów hodowlanych i prawdziwość szacowania wartości hodowlanej. 
Celem Pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób, czyli przy wykorzystaniu jakich narzędzi biometrycznych i jakich cech uwzględnianych w kryterium selekcyjnym, można prowadzić skuteczną pracę hodowlaną prowadząca do poprawy wylęgowości kur nieśnych. 

MATERIAŁ I METODY. Badania przeprowadzono w warunkach fermy zarodowej, uwzględniając użytkowość siedmiu pokoleń kur nieśnych rasy rhode island white. Modelowanie biometryczne obejmowało liczbę piskląt wyklutych z jaj zniesionych w okresie nakładów. W analizie uwzględniono zarówno jaja nałożone do wylęgu, jak i jaja odrzucone ze względu na wady budowy, czy też pęknięcia skorupy. Cechy użytkowe nie były przedmiotem analiz, ale zostały włączone do modeli matematycznych jako cechy asystujące, aby podnieść wiarygodność szacunków. Konstruując modele do oceny (ko)wariancji kierowano się istotnością wpływu stałych czynników środowiskowych, które uprzednio weryfikowano za pomocą analizy wariancji modelami stałymi (procedura GLM). Parametry genetyczne oraz predykcję wartości hodowlanej liczby wyklutych piskląt oceniano wykorzystując modele liniowe i progowo-liniowe w różnym układzie cech asystujących oraz przy zmianie podmiotu analizy i związanego z tym addytywnego wpływu osobnika w modelu AM. Oszacowano parametry genetyczne oraz przeprowadzono ocenę BLUP liczby wyklutych piskląt w zależności od modelu matematycznego. Porównano wiarygodność i zgodność uszeregowania osobników według ich wartości hodowlanej uzyskanej różnymi modelami. 

WYNIKI I DYSKUSJA. Największą dokładność parametrów genetycznych i szacunków wartości hodowlanej cech wylęgowych uzyskano stosując model progowo-liniowy. Jest to model stabilny, kiedy można wykorzystać pełny komplet informacji, tak jak podczas przewidywania odnośnej wartości hodowlanej. W takiej sytuacji zmiana uszeregowania zwierząt w zależności od wykorzystanej cechy asystującej była bardzo niewielka i nie przekraczała 7% ocenianych osobników. Model progowo-liniowy okazał się bardziej „czuły” na brak informacji o użytkowości własnej niż na zmianę zestawu informacji. Mniejsze znaczenie odgrywało, która z liniowych cech asystujących zostanie włączona do modelu niż fakt braku użytkowości pokolenia selekcjonowanego. Szacunki uzyskane modelem progowo-liniowym były bardzo zbliżone do uzyskanych modelem liniowym, uwzględniającym losowy wpływ specyficznego środowiska osobnika (LL_PERM). Mimo że model ten przewiduje oceny BLUP z mniejszą dokładnością, to uszeregowanie ptaków pod względem wartości hodowlanej było analogiczne, różnice nie przekraczały 4%. Stwierdzono, że wylęgowość jest cechą, którą można definiować w dwu kategoriach: jako cechę matki i jako cechę zarodka. W pierwszym przypadku dokonuje się pomiaru cechy określając poziom wylęgowości rejestrowany dla kury, w drugim rejestrujemy fakt wyklucia się lub niewyklucia osobnika z określonego jaja. Jakość produkowanych jaj jako materiału wylęgowego w około 18% determinuje addytywny wpływ osobnika, jednocześnie jest to cecha o wysokiej powtarzalności. Wylęgowość jako cecha zarodka w bardzo niewielkim stopniu uwarunkowana jest addycją. Uzyskano natomiast wysoką wartość odziedziczalności matczynej, wykazując, że prawdopodobieństwo wyklucia w znacznym stopniu jest determinowane wpływem nioski. Wysoka powtarzalność matczyna potwierdza, że właśnie środowisko, w którym rozwija się zarodek ma ogromny wpływ na sukces wylęgowy.

PODSUMOWANIE. Do oceny parametrów genetycznych i przewidywania wartości hodowlanej ptaków pod względem liczby wyklutych piskląt można wykorzystywać model progowo-liniowy, preferując masę jaja jako liniową cechę asystującą. Nie ma jednak znaczących przeciwwskazań do wykorzystania w predykcji wartości hodowlanej modelu liniowego, uwzględniającego wpływ specyficznego środowiska osobnika. Wylęgowość kur należy doskonalić w dwu kierunkach – produkowaniu jaj idealnie spełniających warunki do rozwoju zarodka oraz umożliwiających wytworzenie zdolnego do życia organizmu. Nie powinno się pomijać w kryterium selekcyjnym prawdopodobieństwa wyklucia jako cechy bezpośrednio mierzonej u potencjalnego potomka – jaja, ponieważ można doprowadzić do sytuacji, kiedy uzyska się populację charakteryzującą się produkcją jaj spełniających wszystkie wymogi dla prawidłowego rozwoju zarodka, a jednocześnie wytwarzającą zarodki niezdolne do życia ze względu na niekorzystny zestaw genów.