WERSJA POLSKA

ZESZYT 370

Możliwość wykorzystania naturalnych antyoksydantów w żywieniu drobiu rzeźnego jako inhibitorów lipoperoksydacji
zeszyt 370, ss. 147

Naturalne dodatki paszowe, głównie zioła, w żywieniu drobiu stosuje się od bardzo dawna. Rozwój fitochemii umożliwił identyfikację bardzo wielu substancji biologicznie czynnych (bioaktywnych) i spowodował, że w ostatnich latach wzrosło zainteresowanie preparatami pochodzenia roślinnego o właściwościach antyoksydacyjnych. Stosowanie antyoksydantów pochodzenia naturalnego w żywieniu drobiu gwarantuje bowiem większe bezpieczeństwo zdrowotne, zarówno zwierzętom, jak i konsumentom mięsa drobiowego.

Celem badań było porównanie właściwości antyoksydacyjnych pojedynczych związków bioaktywnych (RRR-d-alfa-tokoferolu, hesperydyny, diosminy, kwercetyny, resweratrolu i koenzymu Q10) oraz ich mieszanin pod względem potencjalnych zdolności do hamowania natężenia procesu lipoperoksydacji w paszy, krwi oraz mięśniach piersiowych i udowych drobiu rzeźnego. Dodatkowym założeniem badań było ustalenie optymalnych dawek wybranych antyoksydantów, by dodane do mieszanek paszowych dla indyczek oraz kurcząt brojlerów gwarantowały najefektywniejszy wzrost potencjału antyoksydacyjnego oraz obniżenie natężenia procesu lipoperoksydacji w paszy, krwi oraz mięśniach piersiowych i udowych drobiu. Oceniono również, czy współdziałające w mieszaninie antyoksydanty mogą niwelować przyczyny indukcji stresu oksydacyjnego w organizmie ptaków poprzez ograniczenie w paszy rozwoju bakterii chorobotwórczych i względnie chorobotwórczych.

Wykonano trzy doświadczenia żywieniowe na indyczkach Big 6 oraz jedno doświadczenie na kurczętach brojlerach Ross 308. Odchów ptaków prowadzono w standardowych warunkach zoohigienicznych, ze stałym dostępem do wody pitnej oraz paszy. W każdym doświadczeniu ptaki z grup kontrolnych (K 1.0, K 2.0, K 3.0, K 4.0) żywiono mieszankami paszowymi, pokrywającymi zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, bez wzbogacania dodatkami doświadczalnymi. W doświadczeniu pierwszym 840 sztuk indyczek podzielono na siedem grup doświadczalnych (K 1.0–G 1.6), każda po 120 sztuk (6 powtórzeń × 20 sztuk). Indyczki z grup doświadczalnych otrzymywały mieszanki paszowe z dodatkiem 200 g t-1 związku bioaktywnego: RRR-d-alfa-tokoferolu (G 1.1), hesperydyny (G 1.2), diosminy (G 1.3), kwercetyny (G 1.4), resweratrolu (G 1.5), koenzymu Q10 (G 1.6). W doświadczeniu drugim 480 sztuk indyczek podzielono na cztery grupy doświadczalne (K 2.0–G 2.3), każda po 120 sztuk (6 powtórzeń × 20 sztuk). Indyczki z grup doświadczalnych otrzymywały mieszanki paszowe z dodatkiem 200 g t-1  koenzymu Q10 (G 2.1), mieszaniny związków bioaktywnych (koenzym Q10, resweratrol i RRR-d-alfa-tokoferol) w proporcji 5 : 3 : 2 (G 2.2) oraz w proporcji 1 : 1 : 1 (G 2.3). Doświadczenie trzecie na indyczkach (K 3.0–G 3.2) oraz czwarte na kurczętach brojlerach (K 4.0–4.2) przeprowadzono w analogicznym układzie metodycznym, w którym 360 sztuk ptaków podzielono na trzy grupy doświadczalne, każda po 120 sztuk (6 powtórzeń × 20 sztuk). Indyczki i kurczęta z grup doświadczalnych otrzymywały mieszanki paszowe z dodatkiem mieszaniny związków bioaktywnych (koenzym Q10, resweratrol i RRR-d-alfa-tokoferol) połączonych w proporcji 5 : 3 : 2 w dawce 100 g t-1 (G 3.1 i G 4.1) oraz w dawce 200 g t-1 (G 3.2 i G 4.2). Podczas badań kontrolowano masę ciała ptaków oraz spożycie i wykorzystanie paszy. Pobrano próbki paszy, krwi i mięśni do analiz chemicznych. W zakresie wskaźników prooksydacyjnych oznaczono: koniugaty dienowe (CD), hydronadtlenki lipidowe (HPETE), nadtlenki (H2O2), dialdehyd malonowy (MDA), potencjał oksydoredukcyjny (ORP). W zakresie wskaźników antyoksydacyjnych oznaczono: dysmutazę ponadtlenkową (SOD), katalazę (CAT), całkowity potencjał antyoksydacyjny (FRAP), glutation (GSH + GSSG), witaminę E, witaminę C, mikroskładniki (Cu, Zn, Fe, Mn, Se), sumę flawonoidów oraz kwasy fenolowe. W zakresie wskaźników lipidowych oznaczano: cholesterol całkowity (CHOL), frakcję LDL i HDL cholesterolu, triacyloglicerole (TG) oraz kwasy tłuszczowe. Po zakończonych badaniach in vivo wykonano test laboratoryjny (in vitro) dotyczący oceny wpływu zastosowania wybranej dawki (200 g t-1) mieszaniny antyoksydantów (koenzym Q10, resweratrol i RRR-d-alfa-tokoferol w proporcji 5 : 3 : 2) na wzrost bakterii Staphylococcus aureus, Salmonella typhimurium, Escherichia coli w obecności mykotoksyn (aflatoksyny B1, ochratoksyny A, deoksyniwalenolu).
Zdolność hamowania natężenia lipoperoksydacji w mieszankach paszowych wykazały jedynie koenzym Q10, resweratrol oraz RRR-d-alfa-tokoferol.

Spośród wszystkich związków bioaktywnych zastosowanych jako pojedyncze dodatki antyoksydacyjne największą zdolność stymulacji potencjału antyoksydacyjnego na poziomie organizmu indyczek obserwowano w rezultacie stosowania koenzymu Q10, resweratrolu oraz RRR-d-alfa-tokoferolu, co wyrażało się wzrostem FRAP, GSH + GSSG i witaminy E oraz spadkiem aktywności SOD w osoczu krwi. Zdolność hamowania lipoperoksydacji, polegającą głównie na obniżeniu poziomu CD, HPETE i MDA, wykazał tylko dodatek koenzymu Q10 oraz resweratrolu. Wzrost wskaźników potencjału antyoksydacyjnego w mięśniu piersiowym (GSH i wit. E) oraz udowym (wit. E) ptaków najefektywniej stymulował dodatek koenzymu Q10. W wyniku stosowania koenzymu Q10, resweratrolu oraz RRR-d-alfa-tokoferolu zaobserwowano obniżenie poziomu ORP, CD, HPETE, MDA w tkankach mięśniowych ptaków. Należy jednak podkreślić, iż istotnie lepszy efekt zwiększenia potencjału antyoksydacyjnego oraz hamowania lipoperoksydacji w mieszankach paszowych, krwi oraz mięśniach odnotowano, stosując związki bioaktywne łącznie, jako mieszaninę koenzymu Q10, resweratrolu i RRR-d-alfa-tokoferolu. Stwierdzono także, że mieszanina ta wykazuje właściwości bakteriobójcze wobec szczepu Staphylococus aureus, Salmonella typhimurium oraz Escherichia coli.

Dodatek związków bioaktywnych o właściwościach antyoksydacyjnych do mieszanek paszowych dla indyczek oraz kurcząt brojlerów nie ma wpływu na wyniki produkcyjne ptaków. Stwierdzono, że naturalny RRR-d-alfa-tokoferol (ekstrakt z oleju sojowego), stosowany w mieszance paszowej dla drobiu efektywniej stymuluje potencjał antyoksydacyjny oraz hamuje proces lipoperoksydacji w mieszance paszowej, krwi oraz mięśniach piersiowych i udowych ptaków niż powszechnie stosowany racemiczny octan-dl-alfa-tokoferolu. Wprowadzenie dodatku 200 g t-1 koenzymu Q10 lub resweratrolu do mieszanki paszowej zawierającej octan dl-alfa-tokoferolu zapewnia znacznie lepszy efekt stymulacji potencjału antyoksydacyjnego oraz hamowania lipoperoksydacji niż stosowanie  samego octanu dl-alfa-tokoferolu. W wyniku współdziałania naturalnych antyoksydantów, zastosowanych w proporcji 5 : 3 : 2 jako mieszanina koenzymu Q10, resweratrolu oraz RRR-d-alfa-tokoferolu, efekt pobudzenia statusu antyoksydacyjnego skorelowany z hamowaniem lipoperoksydacji w mieszance paszowej, krwi oraz mięśniach piersiowych i udowych ptaków może być znacznie intensywniejszy niż w rezultacie stosowania octanu dl-alfa-tokoferolu z dodatkiem koenzymu Q10. W celu zabezpieczenia przed oksydacją, zarówno mieszanki paszowej, jak i organizmu ptaków na poziomie komórkowym i tkankowym, można zalecić stosowanie dodatku mieszaniny koenzymu Q10, resweratrolu oraz RRR-d-alfa-tokoferolu, w dawce 100 g t-1 dla kurcząt brojlerów oraz w dawce 200 g t-1 dla indyczek. Mieszanina zastosowanych w proporcji 5 : 3 : 2 koenzymu Q10, resweratrolu oraz RRR-d-alfa-tokoferolu ma właściwości bakteriobójcze wobec Salmonella typhimurium, Staphylococcus aureus oraz Escherichia coli, mogłaby zatem w dawce 200 g t-1 znaleźć zastosowanie w higienie mikrobiologicznej paszy. Wyniki badań mikrobiologicznych opierają się jednak wyłącznie na testach laboratoryjnych, dlatego też wymagają potwierdzenia i kontynuacji w badaniach in vivo, w warunkach produkcyjnych. Przeprowadzone badania potwierdziły hipotezę o zasadności stosowania antyoksydantów pochodzenia naturalnego w żywieniu drobiu rzeźnego. Naturalne dodatki antyoksydacyjne mogą znaleźć zastosowanie także w ekologicznym odchowie drobiu, gdzie używanie syntetycznych dodatków paszowych jest zabronione.