WERSJA POLSKA

ZESZYT 372

Krzysztof Olszewski
Biologia, użytkowość oraz oporność na Varroa destructor rodzin pszczelich utrzymywanych na plastrach o małych komórkach
Zeszyt 372, ss. 148

Istnieją podstawy, aby sądzić, że utrzymanie rodzin pszczelich na plastrach o małych komórkach (szerokość komórki 4,90 mm) może nasilać mechanizmy oporności na V. destructor. Mogłoby to znaleźć zastosowanie jako czynnik zwiększający efektywność selekcji w kierunku oporności na tego pasożyta. Zwiększona oporność na V. destructor rodzin pszczelich utrzymanych na plastrach o małych komórkach została potwierdzona jedynie u pozaeuropejskich podgatunków pszczoły miodnej. W Europie utrzymywanie rodzin pszczelich na takich plastrach nie jest praktykowane.

Rodziny utrzymywane na plastrach o małych komórkach były porównywane z rodzinami kontrolnymi utrzymywanymi na plastrach o standardowych komórkach (szerokość komórki 5,50 mm). Rodziny na plastrach o małych komórkach były poddane presji pasożyta V. destructor spowodowanej brakiem zwalczania warrozy (choroba wywoływana przez roztocze V. destructor), podczas gdy rodziny na plastrach o standardowych komórkach były podzielone na dwie grupy kontrolne – leczoną i nieleczoną. Czerw i pszczoły w plastrach o małych komórkach i w plastrach o standardowych komórkach były wychowywane w dwóch rodzajach rodzin: 1) utrzymywanych na plastrach o małych komórkach i 2) utrzymywanych na plastrach o standardowych komórkach. Oceniano cechy morfometryczne, biologiczne i użytkowe czerwia, pszczół i całych rodzin pszczelich oraz oporność rodzin na inwazję V. destructor.

Wychów pszczół w plastrach o małych komórkach, niezależnie od rodzaju rodziny wychowującej (na plastrach o małych komórkach albo na plastrach o standardowych komórkach), istotnie skracał czas trwania stadium czerwia zasklepionego i łączny czas trwania stadiów preimaginalnych rozwoju osobniczego pszczół. Rodziny na plastrach o małych komórkach pod względem zimotrwałości, rozwoju wiosennego i wydajności miodowej tylko nieznacznie ustępowały rodzinom leczonym na plastrach o standardowych komórkach. Istotnie przewyższały one przy tym rodziny nieleczone na plastrach o standardowych komórkach. Wskazuje to, że utrzymanie rodzin na plastrach o małych komórkach w połączeniu z selekcją ukierunkowaną na przeżycie, wynikającą z braku zwalczania pasożyta, prowadzą do zwiększonej tolerancji na inwazję V. destructor i w znacznej mierze rekompensują spadek użytkowości powodowany silnym porażeniem przez tego roztocza. Zwiększona tolerancja na obecność V. destructor rodzin na plastrach o małych komórkach, w porównaniu z rodzinami nieleczonymi na plastrach o standardowych komórkach, wynikała ze współdziałania wielu mechanizmów, bez dominującej roli jednego z nich. Składały się na nią: 1) zwiększone porażanie przez samice V. destructor czerwia trutowego niż pszczelego na skutek większej różnicy między szerokością komórek plastrów pszczelich i trutowych, 2) większy odsetek komórek porażonych bez samic potomnych, w starszych stadiach rozwojowych deutonimfy na skutek skrócenia czasu trwania stadium czerwia zasklepionego, 3) zwiększona śmiertelność samców V. destructor na czerwiu pszczelim niż na trutowym na skutek szczelniejszego wypełniania komórek przez poczwarki. Wykazano, że zdolność do przetrwania bez leczenia warrozy rodzin utrzymywanych na plastrach o małych komórkach jest przekazywana na potomstwo, dlatego można ją wykorzystać w selekcji pszczół opornych na V. destructor.

Wyniki badań wskazują, że utrzymanie rodzin pszczelich na plastrach o małych komórkach nasila naturalne mechanizmy oporności na V. destructor, a w konsekwencji zwiększa przeżywalność rodzin pszczół miodnych utrzymywanych w Europie. Po raz pierwszy w Europie stworzono podstawy do wykorzystania chowu pszczół na plastrach o małych komórkach jako naturalnej metody wspomagania selekcji w kierunku oporności na pasożyta V. destructor, który uważany jest za jedną z głównych przyczyn masowych strat rodzin pszczelich w świecie.