WERSJA POLSKA

ZESZYT 375

Struktura nektarników kwiatowych i wartość pszelarska wybranych gatunków roślin z podrodziny Prunoideae (Rosaceae)
zeszyt 375, ss. 108

Celem badań było szczegółowe poznanie struktury nektarników kwiatowych wybranych odmian pięciu gatunków roślin z rodzaju Prunus. Do jego realizacji wykorzystano różne techniki mikroskopowe, które umożliwiły opisanie mikromorfologii, anatomii i ultrastruktury gruczołów nektarnikowych. Określono też wartość pszczelarską 2, 3 odmian z każdego gatunku na podstawie obfitości nektarowania i wydajności pyłkowej kwiatów, a także składu jakościowego i ilościowego cukrów w nektarze oraz zawartości i składu aminokwasowego białka w ziarnach pyłku.

Badania przeprowadzone w latach 2006–2010 obejmowały następujące gatunki (5) i odmiany (14): morela zwyczajna (Prunus armeniaca L.) – ‘Harcot’, ‘Early Orange’, ‘Wczesna z Morden’; brzoskwinia zwyczajna (Prunus persica Mill.) – ‘Redhaven’, ‘Veecling’; czereśnia ptasia (Prunus avium L.) – ‘Kordia’, ‘Regina’, ‘Vega’; wiśnia pospolita (Prunus cerasus L.) – ‘Łutówka’, ‘Northstar’, ‘Kelleris 16’ i śliwa domowa (Prunus domestica L.) – ‘Bluefre’, ‘Cacanska Najbolja’, ‘Top’. Strukturę nektarników analizowano przy użyciu mikroskopii fluorescencyjnej, świetlnej, skaningowej i transmisyjnej elektronowej. Obfitość nektarowania badano metodą pipetową. Analizę jakościową i ilościową cukrów w nektarze wykonano przy użyciu wysokosprawnej chromatografii cieczowej. Całkowitą zawartość azotu oznaczono metodą Kjeldahla, a skład aminokwasowy w pyłku metodą Davisa i Thomasa [1973]. Do zbadania wydajności pyłkowej kwiatów zastosowano metodę eterowo-wagową [Warakomska 1972].

Sekrecja nektaru na powierzchnię nektarnika w badanych kwiatach odbywa się przez aktynocytyczne aparaty szparkowe, występujące w zagęszczeniu od 69 do 151 na powierzchni 1 mm2 epidermy. W ultrastrukturze komórek epidermy nektarników stwierdzono zróżnicowaną wysokość uwypukleń zewnętrznej ściany komórkowej. Struktura mitochondriów z rozbudowanym systemem błon i ich usytuowanie blisko aparatów Golgiego wskazują na współdziałanie tych struktur i wysoką aktywność metaboliczną tkanki gruczołowej. Zagęszczenie pęcherzyków wydzielniczych w pobliżu ściany komórkowej i ich fuzja z plazmolemą oraz skierowanie zawartości do przestrzeni peryplazmatycznej sugerują granulokrynową sekrecję i apoplastyczny transport nektaru. Obfitość nektarowania kwiatów badanych odmian wynosiła 3,2–11,4 mg/kwiat. Uwzględniając wzrastającą wartość masy cukrów w nektarze wydzielonym przez kwiat, badane gatunki uszeregowano następująco: P. cerasus (1,1 mg) < P. avium (1,3 mg) < P. armeniaca (2,4 mg) < P. domestica (2,8 mg) < P. persica(3,6 mg). Kwiaty wydzielają nektar, w którym dominują heksozy (P. armeniaca i P. persica) albo nektar bogaty w heksozy (P. domestica) lub też z dominującą zawartością sacharozy (P. cerasus i P. avium). Ze względu na wzrastającą masę produkowanego przez 10 kwiatów pyłku utworzono szereg: P. cerasus (7,0 mg) < P. avium (8,1 mg) < P. domestica (11,7 mg) < P. armeniaca (16,5 mg) < P. persica (18,4 mg). O dobrej wartości odżywczej ziaren pyłku świadczy znaczna zawartość białka (26,7–34,4%) i skład aminokwasowy. Uzyskane w pracy wyniki badań dotyczące struktury nektarników roślin z rodzaju Prunus wnoszą nowe informacje dla taksonomii, anatomii oraz biologii kwitnienia. Określona w pracy ilość i jakość nektaru oraz masa pyłku wytwarzanego przez kwiaty badanych przedstawicieli rodzaju Prunus, a także zawartość białka w pyłku mają duże znaczenie dla pszczelarstwa. Z badań wynika, że najcenniejszym gatunkiem pod względem zawartości cukrów w nektarze i największej masy pyłku wytwarzanego przez kwiat jest Prunus persica. Kwiaty roślin z rodzaju Prunus stanowią źródło cennego pożytku pyłkowego i nektarowego dla pszczół miodnych.