WERSJA POLSKA

ZESZYT 379

Plon oraz wartość biologiczna ziela tymianku pospolitego (Thymus vulgaris L.) i cząbru ogrodowego (Satureia hortensis L.) w zależności od żywienia azotem i potasem
zeszyt 379, ss. 122

Tymianek i cząber należą do roślin zielarskich, których plonowanie i jakość surowca zależą od nawożenia mineralnego, przede wszystkim azotem i potasem. Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu zróżnicowanego nawożenia azotem i potasem na plon, wartość biologiczną oraz skład chemiczny tymianku i cząbru.

Doświadczenia empiryczne założone zostały w schemacie dwuczynnikowym, w których czynnikami badawczymi były rodzaj i dawka nawozu azotowego [Ca(NO3)2, NH4NO3, CO(NH2)2; 0,2; 0,4; 0,8 g N·dm-3] i potasowego [KCl, K2SO4, KCl + K2SO4; 0,6; 0,9; 1,2 g K·dm-3]. Wielkość plonu świeżej masy roślin tymianku i cząbru zmieniała się pod wpływem stosowanych nawozów azotowych i potasowych, jak również podawanych dawek azotu i potasu. Stwierdzono największą zawartość kwasu L-askorbinowego w tymianku i cząbrze po stosowaniu średniej dawki azotu i potasu. Najmniej azotanów wykazano w roślinach cząbru nawożonych mocznikiem w porównaniu z saletrą amonową i saletrą wapniową.

W roślinach tymianku nie odnotowano wpływu rodzaju nawozu azotowego na akumulację azotanów. Stwierdzono znacznie większą ilość azotanów w tymianku i cząbrze po zastosowaniu K2SO4 niż KCl. Wykazano ujemną korelację w gromadzeniu azotu i potasu w zielu tymianku i cząbru. Ziele badanych roślin zawierało znaczne ilości składników mineralnych, szczególnie azotu, potasu i wapnia. Zawartość tych składników pokarmowych istotnie różnicowały dawki azotu i potasu, przy czym zawartość azotu ogółem wraz z zastosowaniem większej dawki azotu wzrastała, a potasu malała. Ilość olejku eterycznego w powietrznie suchym zielu tymianku i cząbru zależała od dawki i rodzaju nawozu azotowego. Zastosowanie zwiększonej dawki N z 0,2 do 0,4 g·dm-3 spowodowało wzrost zawartości olejku eterycznego w roślinach obydwu badanych gatunków.

Największą średnią ilość olejku w zielu otrzymano, stosując do żywienia roślin mocznik. Potas zastosowany w ilości 0,9 g K·dm-3 powodował zwiększenie olejku w badanych roślinach, przy czym największą akumulację olejku otrzymano w obiektach z siarczanem potasu. Skład jakościowy i ilościowy olejku eterycznego tymianku i cząbru zmieniał się pod wpływem zastosowanych czynników. Zawartość tymolu w olejku tymiankowym była największa po zastosowaniu średniej dawki azotu, dalszy wzrost ilości azotu powodował zaś zmniejszenie koncentracji tymolu. Średnia zawartość karwakrolu w olejku cząbrowym ulegała zmniejszeniu po zastosowaniu wzrastających dawek azotu.

Największą zawartością tymolu (tymianek) i karwakrolu (cząber) charakteryzowały się rośliny żywione saletrą wapniową. Najkorzystniejsze wartości dotyczące wielkości i jakości plonu tymianku i cząbru otrzymano po zastosowaniu 0,2 i 0,4 g N·dm-3 oraz 0,6 i 0,9 g K·dm-3 podłoża, co odpowiadało zawartości przyswajalnych składników w podłożu torfowym po uprawie tymianku w ilości 140–240 mg·dm-3 N-NH4 + N-NO3 i 250–570 mg K·dm-3, natomiast cząbru 170–220 mg N-NH4 + N-NO3 ·dm-3 i 390–700 mg K·dm-3. Uzyskane wyniki pozwalają na ocenę wartości biologicznej wybranych roślin przyprawowych i leczniczych oraz wnoszą cenne informacje na temat żywienia i użytkowania tych roślin.