WERSJA POLSKA

ZESZYT 380

Nawożenie mineralne jako czynnik determinujący wpływ siarki na plonowanie, skład chemiczny i jakość roślin uprawnych
zeszyt 380, ss. 159

Badania przeprowadzono w celu określenia optymalnego stosunku N:P:K i dawki magnezu (doświadczenie wazonowe) oraz stosunku N:P:K:Mg (doświadczenie polowe) jako czynników determinujących wpływ siarki, w celu uzyskania wysokich i jednocześnie dobrych pod względem jakościowym plonów testowanych gatunków roślin (rzepak jary i ozimy, pszenica jara i ozima, jęczmień jary). Przeprowadzono doświadczenie wazonowe i polowe. Trzyletnie doświadczenie wazonowe prowadzono w latach 2004–2006 w hali wegetacyjnej na materiale glebowym pobranym z warstwy ornej gleby brunatnej o składzie granulometrycznym gliny piaszczystej. Eksperyment założony metodą kompletnej randomizacji obejmował 3 czynniki zmienne: dawkę siarki, dawkę magnezu oraz stosunek N:P:K zastosowane na trzech poziomach. Roślinami testowymi były: rzepak jary (Brassica napus L.), pszenica jara (Triticum aestivum L.) i jęczmień jary (Hordeum vulgare L.). Doświadczenie polowe wykonano w czterech powtórzeniach metodą losowanych podbloków w układzie zależnym (split-plot), na glebie brunatnej wytworzonej z lessu o składzie granulometrycznym pyłu ilastego. Przeprowadzono je w płodozmianie z czterema gatunkami roślin: rzepakiem ozimym (Brassica napus L.), pszenicą ozimą (Triticum aestivum L.), jęczmieniem jarym (Hordeum vulgare L.) i burakiem cukrowym (Beta vulgaris L.).

Prezentowane badania zarówno wazonowe, jak i polowe prowadzone na glebie o niskiej zasobności w siarkę potwierdzają jej znaczący wpływ na ilość i jakość uzyskanych plonów. Dotyczy to nie tylko roślin powszechnie uważanych za „siarkolubne”, takich jak m.in. rzepak, ale również gatunków o niewielkich wymaganiach w stosunku do tego pierwiastka, takich jak pszenica czy jęczmień. Spośród badanych czynników doświadczalnych największy wpływ na wielkość plonów nasion, ziarna i słomy jarych form rzepaku, pszenicy i jęczmienia miała dawka siarki. W badaniach wazonowych jedynie po zastosowaniu większej dawki siarki uzyskano nasiona rzepaku jarego. Najlepszy plonotwórczy efekt w przypadku rzepaku jarego miała większa dawka siarki, natomiast w przypadku pszenicy jarej i jęczmienia jarego – mniejsza. W doświadczeniu polowym również odnotowano dodatni wpływ nawożenia siarką na plony rzepaku ozimego. W przypadku pszenicy ozimej i jęczmienia jarego wpływ siarki na plonowanie roślin determinowany był stosunkiem N:P:K:Mg. W eksperymencie polowym nawożenie siarką skutkowało istotnym zwiększeniem MTN rzepaku i MTZ pszenicy oraz zmniejszeniem MTZ jęczmienia.

Zaprezentowane badania wazonowe i polowe pozwalają na stwierdzenie, że dawka siarki w największym stopniu różnicowała zawartość azotu ogólnego i siarki ogólnej oraz stosunek N ogólnego do S ogólnej w roślinach testowych. Nawożenie siarką powodowało istotne zwiększenie zawartości siarki ogólnej w roślinach i jednoczesne zmniejszenie stosunku N og./S og. W doświadczeniu wazonowym w nasionach rzepaku największe zawartości azotu białkowego oraz największy jego udział w azocie ogólnym stwierdzono przy stosunku N:P:K jak 1:0,22:0,58. Z kolei w ziarnie jarych form pszenicy i jęczmienia istotnie największe udziały azotu białkowego w azocie ogólnym odnotowano przy mniejszej dawce siarki oraz najszerszym stosunku N:P:K. Aplikacja siarki, jak również rozszerzenie stosunku N:P:K istotnie zmniejszały zawartość białka ogólnego w ziarnie roślin zbożowych. W doświadczeniu polowym wykazano istotny dodatni wpływ nawożenia siarką na zawartość azotu białkowego i jego udziału w N ogólnym w ziarnie pszenicy ozimej i jęczmienia jarego.

Dodatek siarki do środowiska wzrostu roślin skutkował spadkiem zawartości białka ogólnego w ziarnie pszenicy, a w nasionach rzepaku i ziarnie jęczmienia był determinowany stosunkiem N:P:K:Mg. Przy mniejszym udziale fosforu, potasu i magnezu w nawożeniu roślin aplikacja siarki skutkowała zwiększeniem zawartości białka ogólnego. W przeprowadzonych badaniach nawożenie siarką na ogół polepszało metabolizm azotu w roślinach testowych, co wiązało się ze zmniejszeniem zawartości mineralnych form azotu. Aplikacja siarki, niezależnie od pozostałych czynników badań, przyczyniała się do zwiększenia zawartości jej formy organicznej i w większości przypadków formy siarczanowej. Dodatek siarki do środowiska wzrostu roślin skutkował istotnym zwiększeniem zawartości tłuszczu oraz całkowitej sumy glukozynolanów, w tym ich form alkenowych, przy jednoczesnym zmniejszeniu zawartości glukozynolanów indolowych w nasionach rzepaku ozimego. W ziarnie pszenicy ozimej nawożenie siarką i rozszerzenie stosunku N:P:K:Mg wiązało się z istotnym zwiększeniem zawartości glutenu i istotnym zmniejszeniem jego rozpływalności.

Zarówno doświadczenie wazonowe, jak  i polowe poszerzyło wiedzę o nowy aspekt poznawczy dotyczący efektywności aplikacji siarki w zależności od zastosowanego w nawożeniu stosunku azotu do fosforu, potasu i magnezu. Przeprowadzone badania uzasadniły konieczność nawożenia roślin siarką, bez względu na ich potrzeby pokarmowe wobec tego makroelementu. Określono również optymalny poziom nawożenia siarką w stosunku do pozostałych składników nawozowych roślin. Uzyskane wyniki skłaniają więc do wniosku, że wpływ siarki na wielkość plonu i jego jakość determinowany jest nawożeniem roślin pozostałymi składnikami pokarmowymi z zachowaniem optymalnego stosunku N:P:K oraz odpowiednim zaopatrzeniem roślin w magnez.