Cykl „Botanika blisko nas”.
Fałszywa melisa

Latem od połowy lipca do końca sierpnia kwitnie pszczelnik mołdawski Dracocephalum moldavica L. jednoroczna roślina, pochodząca z Azji Centralnej, należąca rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Nazwa łacińska wywodzi się od słów drakon – smok, wąż i kephalē – głowa. Dracocephalum moldavica nazywany jest też melisą turecką ze względu na przyjemny zapach związany z obecnością olejku eterycznego o dużej zawartości cytralu. Rośliny pszczelnika mołdawskiego osiągają wysokość 30-50 cm. Znane są dwie formy tego gatunku o kwiatach niebiesko-fioletowych i białych.
Dwie formy Dracocephalum moldavica L. z kwiatami barwy niebiesko-fioletowej i białej

Kwiaty Dracocephalum moldavica wytwarzają obficie nektar, pobierany chętnie przez różne grupy owadów, w tym przez pszczołę miodną. Wydajność miodowa rośliny to około 200-490 kg z jednego hektara pożytku. Rośliny o białych kwiatach kwitną obficiej i produkują więcej nektaru niż rośliny o kwiatach niebiesko-fioletowych. Nektarnik, umieszony na dnie rurki kwiatowej ma pomarańczowo-żółtą barwę, w odróżnieniu od  zielonej czteroczęściowej zalążni. Nektar jest wydzielany przez aparaty szparkowe obecne na powierzchni nektarnika.

Kwiat i nektarnik Dracocephalum moldavica L.: A – kwiat z ciemnofioletowymi plamkami – wizualne atraktanty dla owadów, wskazujące drogę do nektaru (strzałka), B-  zalążnia z nektarnikiem (strzałka) (LM), C – aparaty szparkowe na powierzchni nektarnika (strzałka) (SEM)

Wszystkie części nadziemne pędów wytwarzają  liczne włoski emitujące olejek eteryczny, nadający roślinie cytrynowy zapach bardzo lubiany przez pszczoły. Można liśćmi wycierać rojnice, ule, a nawet ręce, co znacznie uspokoi pszczoły. W olejku eterycznym Dracocephalum moldavica  stwierdzono między innymi geraniol i cytral. Pszczoły pobierając geraniol z nektaru przetwarzają go na feromon do znakowania szlaku z gniazda do pokarmu.

Różne typy włosków wydzielniczych Dracocephalum moldavica L.: A- tarczowate z olejkiem eterycznym (gwiazdka) (LM), B-D główkowate: B (LM), C,D (SEM).

Pszczelnik mołdawski jest rośliną miododajną, oleistą, ozdobną, leczniczą i aromatyczną. Olejek tego gatunku stanowi cenny surowiec wykorzystywany w przemyśle mydlarskim i perfumeryjnym.

dr inż. Marta Dmitruk
Wydział Biologii Środowiskowej
Katedra Botaniki i Fizjologii Roślin

[ Cykl „Botanika blisko nas” ma na celu przybliżenie fascynującego świata roślin. Twórcami cyku są pracownicy Wydziału Biologii Środowiskowej, w ramach Roku Botaniki 2022. ]