Tydzień Otwartego Dostępu 2022: Otwartość dla sprawiedliwości klimatycznej

Tydzień Otwartego Dostępu 2022: Otwartość dla sprawiedliwości klimatycznej

Tydzień Otwartego Dostępu (International Open Access Week) to rokrocznie obchodzona inicjatywa tworzona przez organizację SPARC we współpracy z Komitetem Doradczym Tygodnia Otwartego Dostępu.

Nadrzędnym celem wydarzenia jest popularyzacja otwartej nauki oraz otwartego dostępu, przy tym w każdym roku wybierany jest także temat przewodni. Tym razem pochylamy się nad sprawami klimatu. Co oznacza “Otwartość dla sprawiedliwości klimatycznej”?

Ruch Open Access chce zwrócić szczególną uwagę na otwartość nauki w dziedzinie, która dotyczy każdego z nas, czyli w dziedzinie klimatu, w którym wszyscy żyjemy. Postuluje się, że szczególnie ta dyscyplina powinna być otwarta – udostępnianie publikacji oraz danych badawczych z tej dyscypliny przełoży się na sprawniejszą walkę z problemami klimatycznymi poprzez zniwelowanie podziałów międzynarodowych, zwiększenie popularności treści oraz podniesienia ich jakości ze względu na możliwość powszechnej weryfikacji.

O Open Access w skrócie

Termin otwartej nauki jest zdecydowanie szerszy od pojęcia otwartego dostępu. To pierwsze zakłada nie tylko otwartość dostępu do recenzowanych publikacji, ale także angażowanie społeczeństwa do badań, otwieranie ośrodków badawczych dla zainteresowanych laików a także popularyzację nauki jako takiej.
Open Access zaś oznacza publikowanie danych badawczych oraz publikacji naukowych w tzw. otwartym dostępie – drogą złotą (otwarte czasopisma naukowe) bądź zieloną (repozytoria instytucjonalne). Kluczową ideą jest udostępnienie recenzowanych publikacji naukowych każdemu zainteresowanemu w sposób łatwy i nieodpłatny. Open Access postuluje przy tym, że prawo dostępu do nauki jest prawem człowieka oraz że efekty i wnioski z badań finansowanych z pieniędzy podatników powinny trafiać z powrotem do społeczeństwa.

Otwarty dostęp na UP w Lublinie

Z ideą otwartego dostępu powiązany jest termin tzw. otwartego mandatu, który zwykle przybiera formę dokumentu, w którym władze danej uczelni odpowiadają na postulaty ruchu Open Access na różne sposoby, najczęściej wymagając od swoich badaczy, aby, o ile to możliwe, udostępniali oni swój dorobek. Taki dokument stworzyła także nasza instytucja. Oferujemy przy tym badaczom naszej uczelni możliwość korzystania z naszego repozytorium instytucjonalnego, gdzie można za darmo udostępniać swój dorobek.

Korzyści płynące z otwartego dostępu

Korzyści z bycia częścią ruchu Open Access są tym większe, im więcej osób się do niego włączy. Prężnie działające repozytoria instytucjonalne zawierające istotną część dorobku naukowego uczelni pozwalają budować markę, która zwiększa renomę zarówno instytucji, jak i badaczy. Powszechna dostępność nauki popularyzuje ją i daje narzędzia do walki z tzw. pseudonauką, co może pomóc w rozwiewaniu popularnych mitów. Otwarty dostęp pomaga także podnieść jakość badań, ponieważ większa liczba odbiorców to potencjalnie więcej krytycznych uwag w przypadku niedociągnięć, ale także więcej pochwał dla ponadprzeciętnych publikacji. Jednocześnie udostępnianie danych badawczych pozwala na weryfikowanie wniosków wysuniętych przez badaczy oraz wspiera inne projekty, które mogą z nich skorzystać.

Dowiedz się więcej o tegorocznym Tygodniu Otwartej Nauki: International Open Access Week