Przygotowano na podstawie Rozprawy Doktorskiej Kingi Kropiwiec-Domańskiej „Wpływ dodatku ostropestu plamistego (Silybum marianum L.) na jakość podrobów wieprzowych”

Rasa puławska jest najstarszą obecnie użytkowaną krajową rasą świń w Polsce. Pierwsze informacje o tej rasie pochodzą z 1926 roku, kiedy to Prof. Zdzisław Zabielski, jako kierownik Stacji Zootechnicznej w Borowinie, podjął prace hodowlane nad doskonaleniem około 30 szt. prosiąt zakupionych we wsi Gołąb (powiat puławski). Prosięta te, nazywane „łaciatkami”, były mieszańcami prymitywnych świń miejscowych (polska świnia kłapoucha i mała polska ostroucha) oraz angielskiej rasy berkshire. W latach 1927-1932 dokonano przekształcenia uzyskanej populacji w typ tłuszczowo-mięsny i wprowadzono określenie „świnia gołębska” (Zabielski 1939). Stado tych świń uszlachetniono przez dwukrotne krzyżowanie z osobnikami rasy wielkiej białej angielskiej, pochodzącymi z Bychawy i Snopkowa oraz importowanymi z Anglii knurami rasy berkshire. Takie działanie umożliwiło uzyskanie populacji w typie mięsno-słoninowym. W roku 1951 dokonano zmiany nazwy ze świni „gołębskiej” na rasę „puławską”. Ponadto w celu zaspokojenia potrzeb ówczesnego rynku konsumenckiego podjęto decyzję o przekształceniu populacji w typ użytkowy o dobrze zaznaczonych cechach mięsnych (Zabielski 1957). W latach 1961-1975 w celu poprawy wartości tucznej i rzeźnej przeprowadzono krzyżowanie z rasą wielką białą typu bekonowego. Ze względu na odporność na choroby oraz bardzo dobre przystosowanie do tradycyjnych warunków chowu, a przede wszystkim żywienia zbożowo-ziemniaczanego, w latach 60-tych XX wieku lochy rasy puławskiej stanowiły 9,8% krajowego stada loch zarodowych (Szyndler-Nędza i in. 2008a). Jednak panujący pod koniec lat 80-tych XX w. popyt na materiał rzeźny o wysokiej mięsności, produkowany przy udziale importowanych ras: duroc, pietrain i hampshire, doprowadził do drastycznego spadku pogłowia świń tej rasy. W latach 90-tych XX w. podjęto pierwsze działania mające na celu ochronę rasy puławskiej oraz odbudowę jej populacji (Walkiewicz i in. 2015). W lipcu 2005 roku utworzono Regionalny Związek Hodowców i Użytkowników Świni Rasy Puławskiej „Puławiak”, którego głównym celem była integracja tej rasy z krajową produkcją trzody chlewnej oraz zwiększenie jej konkurencyjności na rynku wieprzowiny (Babicz i in. 2016). Wymiernym rezultatem działalności stowarzyszenia „Puławiak” było wpisanie (28 maja 2009 roku) świń rasy puławskiej na listę produktów tradycyjnych województwa lubelskiego (www.minrol.gov.pl).

Obecnie rasa puławska wykazuje cechy użytkowe spełniające kryteria standardu hodowlanego dla komponentu matecznego. W odniesieniu do cech rozrodczych świnie tej rasy charakteryzują się wczesnym dojrzewaniem płciowym oraz dobrymi wskaźnikami cech matecznych, szczególnie wysokim poziomem troskliwości macierzyńskiej (Blicharski i Snopkiewicz 2017). Mimo że na przestrzeni lat obserwuje się widoczny wzrost mięsności tej rasy (Borzuta i in. 2004, Szyndler-Nędza i in. 2008b), to nadal jest ona niższa niż tuczników ras krajowych wbp i pbz (tabela 3).

Rasę puławską spośród innych ras wyróżnia bardziej atrakcyjna jakość konsumpcyjna i technologiczna mięsa, co jest wynikiem m.in. wyższego udziału tłuszczu śródmięśniowego (2,2-3,7%) wpływającego na właściwości organoleptyczne (Florowski i in. 2007). Ponadto surowiec rzeźny pozyskany ze świń rasy puławskiej cechuje się korzystniejszą barwą oraz wodochłonnością niż mięso innych ras, dlatego może być wykorzystywany do produkcji wyrobów o pożądanych właściwościach organoleptycznych (Babicz  i in. 2009, Babicz i in. 2010, Olkiewicz i in. 2006).

Literatura:

Babicz M., Bajda Z., Kropiwiec-Domańska K., Szyndler-Nędza M., Hałabis M. (2016). 90 lat hodowli świń puławskich na Lubelszczyźnie. Przegląd Hodowlany, 6, 26-28.

Babicz M., Kamyk P., Rejduch B., Kozubska-Sobocińska A., Stasiak A., Lechowski J. (2010). Wykorzystanie świń rasy puławskiej do produkcji wieprzowiny o specyficznej jakości. Medycyna Weterynaryjna, 66, 8, 555-558.

Babicz M., Kamyk P., Stasiak A., Pastwa M. (2009). Opportunities to use Puławska pigs for heavy fattener production. Annals of Animal Science, 9(3), 259-268.

Blicharski T., Snopkiewicz M. (2017). Wyniki oceny trzody chlewnej w 2016 roku, Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS, Warszawa.

Borzuta K., Grześkowiak E., Strzelecki J., Rogalski J., Lisiak D. (2004). Changes in the slaughter value occurring over the last two decades in crossbreds with Pulawska pigs. Animal Science Papers and Reports, 22(3), 101-106.

Florowski T., Pisula A., Rola M., Adamczak L. (2007). Wpływ krzyżowania towarowego świń rasy puławskiej z rasami wbp i pbz na jakość kulinarną mięsa. Roczniki Instytutu Przemysłu Mięsnego i Tłuszczowego, XLV, 1, 25–34.

Olkiewicz M., Moch M., Makała H. (2006). Charakterystyka szynek surowych dojrzewających wyprodukowanych z surowca pochodzącego od wybranych prymitywnych ras polskich. Roczniki Instytutu Przemysłu Mięsnego i Tłuszczowego, 44, 2, 141-151.

Szyndler-Nędza M., Blicharski T., Bajda Z. (2008a).  Świnie puławskie – uwarunkowania kształtujące wielkość populacji w  latach 1932-2007. Wiadomości Zootechniczne, XLVI, 4, 37-40.

Szyndler-Nędza M., Żak G., Luciński P. Bajda Z. (2008b). Zmiany w cechach tucznych i rzeźnych loszek ocenianych przyżyciowo w latach 1997-2006. Roczniki Naukowe Zootechniki, 35, 1, 25-35.

Zabielski Z. (1939). Studia nad świnią gołębską, cz. II. Pam. PINGW w Puławach 17, 224–277.

Zabielski Z. (1957). Świnia puławska, Przegląd Hodowlany, 9.

www.minrol.gov.pl/Jakosc-zywnosci/Produkty-regionalne-i-tradycyjne/Lista-produktow-tradycyjnych

Szczegółowe informacje odnośnie historii świń rasy puławskiej:

Babicz, M., Bajda, Z., Szyndler-Nędza, M., Blicharski, T., & Hałabis, M. (2017). Rys historyczny i analiza realizacji hodowli zachowawczej świń rasy puławskiej. Wiadomości Zootechniczne, 55(4). (PDF)